mas020 bmp

ne tędy przewożono wyroby ruskie, jakie spotyka się w Kruszwicy i innych miastach wielkopolskich ¹⁰J. Obok niego odgrywał pewną rolę również szlak wiodący z Kalisza przez Mazowsze do Prus^I08. Przez wschodnie Mazowsze

X. Ostatnio pisali o nim: B. A. Rybakov, Torgoolja i torgouye putt, Istorija Kultury Drevnej Rusi, t. i, Moskva 1951, s. 343—344 i mapy--ryc, 205 i 206, K. Jażdżewski, Stosunkf polsko-ruskie we wczesnym średniowieczu w świetle archeologii. Pamiętnik Słowiański IV. z. 2 (1955), s. 350—353, T. Lewicki, Znaczenie handlowe Drohiczyna nad Bugiem we wczesnym średniowieczu i zagadkowe plomby ołowiane zna-

s. 289—297, K. Musianowicz, Wczesnośredniowieczny ośrodek handlo.wy w Drohiczynie, pow. Siemiatycze, Wiadom. Archeol. XXIV (1957), z. 4, s. 285—299, S. Alezandrowicz, Stosunki handlowe polsko-ruskie do roku 3240, Zeszyty Naukowe U AM, historia, z. 3 (1958), s. 56—58. B. A. Rybaków sądzi, że przez Drohiczyn przechodzi! główny nurt handlu Rusi z Polską, ponieważ tylko tu można znaleźć tak wielką liczbą plomb, które poza tym spotykane są „we wszystkich ważnych ośrodkach handlowych, położonych blisko granic Rusi", ra. In. w Nowogrodzie, Pskowie, Riazani, a także w ruskiej dzielnicy Konstantynopola. Według K. Jażdżewskiego szlak drohicki obsługiwał zarówno wymianą polsko--ruską, jak i' tranzyt związany z handlem wschodnim. Przebieg szlaku na Mazowszu wynika z poszczególnych opracowań: K. Musianowicz, Gród i osada podgrodowa w Bródnie Starym koto Warszawy, Materiały Wczesnośredn. IV (1956), s. 89—90, a. Gupieniec, Skarb wczesnośredniowieczny z Płocka, tamże V (1960), s. 59, K. Jażdżewski, Wczesnośredniowieczne osadnictwo miasta Włocławka i jego najbliższej okolicy, tamże IV, s, 133, O połączeniu z Pomorzem zob. Z. Bukowski, Puste kabłączki wczesnoiredniotoieczne z północnego Mazowsza, Notatki Płockie 5 (1957), s. 6—8. O dawnym pochodzeniu szlaku świadczą aż cztery znalezione w okolicach Drohiczyna skarby monet arabskich z vm— X w., zob. K. Musianowicz, Wczesnośredniowieczny ośrodek, s. 287—289 1 mapa na s. 288, M. Czapkiewicz i F. Kmietowicz, Skarb monet arabskich z okolic Drohiczyna nad Bugiem, Kraków 1960, s. 147—155.

107 Wspomina o nich W. Hensel, Najdawniejsze stolice Polski, Warszawą 1960, s. 46 (Gniezno), 114—118 (Kruszwica), 168—170 (Poznań).' W stosunku do Kruszwicy zwracał na nie uwagą jut R. _ Jakimowicz w sprawozdaniach z badań przeprowadzonych w latach 1946—1950.

los M. Gozdowski, A. Kmietowicz, W. Kubiak, T. Lewicki, Wczesnośredniowieczny skarb, srebrny z Maurzyc pod Łowiczem, Wrocław 1959, s. 108—129. Szlak ten miał przechodzić z Kalisza przez Spicymierz, Łęczycą, Łowicz, Sochaczew, Wyszogród, Płońsk, Ciechanów, Stopsk do Galindii; potwierdzają go późniejsze źródła pisane, począwszy od XII w._r oraz rozliczne skarby, przeważnie z XI, a także z X w. Archeologicznie wyróżnia się na szlaku mazowiecko-prusklm Grzćbsk; istniało tam. duże podgrodzie oraz osada otwarta, zob. J. Antoniewicz, O granicy. etnicznej mazowiecko-pnsskiej w świetle źródeł archeologicznych, Notatki Płockie 5 (1957), s. 3. Jeszcze źródła pisane XIV w. mówią o „starej drodze wpjennej” z Mazowsza do Prus, na co zwrócił uwagą K. Buczek, szedł także szlak do Jaćwieży ¹⁰⁹. Fakt uczestnictwa Mazowsza w ówczesnym życiu handlowym potwierdza nadto znaczna ilość skarbów, zwłaszcza w okolicach Płocka ^nl\ Mazowsze w przeciwieństwie np. do Małopolski należy do ziem zasobniejszych w monetą arabską i bizantyjską, choć w mniejszym stopniu niż Wielkopolska i Pomorze ^UI. Nic więc nie może wskazywać na uboczne położenie przynajmniej centralnej, wiślańsko-bużańskiej osi Mazowsza w ogóle, a ścisłe powiązania dzielnicy tej z Wielkopolską zdają sią być szczególnie widoczne ^m.

W obrąbie polskiego zespołu językowego stwierdzają językoznawcy szczególnie bliskie związki między narzeczem wielkopolskim, małopolskim i śląskim, przeciwstawiając je jako zwartą grupę narzeczom mazowieckiemu oraz wscKóHhiopómorskiemu. Spośród dwóch ostatnich jednakże narzecze mazowieckie jest do tej grupy zbliżone bardziej niż kaszubskie, różniąc się „od gwar pierwotnej Polski zasadniczo tylko dwoma starszymi cechami: brakiem udżwię-czniania przed początkowymi samogłoskami i spółgłoskami sonornymi i rozwojem prasłowiańskiego zgłoskotwórczego ł miękkiego w -oł — w położeniu przed spółgłoskami zębowymi twardymi, poza tym jednak nie wykazuje żadnych cech, których zasięg wykraczałby poza obręb gwar polskich’’. Kaszubszczyzna natomiast stanowiła „do pewnego stopnia ogniwo przejściowe między właściwymi gwarami polskimi a gwarami sąsiednich plemion Wieleckich po obu

Geograf iczno-historyczne podstawy Prus Wschodnich, Toruń 1936, s. 18, 52.

im A. Kamiński, Ja&wieź; terytorium, ludność, stosunki gospodarcze ł społeczne, Łódź 1953, s. 114—115, j. Antoniewicz, O granicy, s. 3—4; szlak ten miał być odgałęzieniem drohickiego i przechodzić przez Wiznę.

u* A. Gupieniec, o.c., s. 59; większość tych skarbów zakopana została w pierwszej połowie XI w. Podobnie Gozdowski, Kmietowicz, Kubiak, Lewicki, o.c., s. 124—126, K. Musianowicz, Gród i osada, s. 85.

m o monecie arabskiej zob- M. Gumowski, 'Moneta arabska w Polsce IX t X wieku. Zapiski Hist. XXIV (1959), z. 1, wykaz i mapa II. O monecie bizantyjskiej — R. Jakimowicz. O pochodzeniu ozdób srebrnych znajdowanych w skarbach wczesnohistorycznych, Władom. Archeologiczne XII (1933), tabl. XII.

m Por. J. Natanson-Leski, Zarys, s. 157, K. Buczek, Ziemie, s. 9. Obydwaj autorzy podkreślają dogodne podstawy geograficzne ekspansji Polan ku Mazowszu.

41