mas064 bmp

nemu księciu ruskiemu osobiście zaangażować się w sprawy polskie po stronie Kazimierza? Fakt powyższy nie jest w żadnym przypadku odosobniony. W wewnętrznych sporach państw wczesmofeudalnych chętnie szukali swych korzyści sąsiedzi. Ten sam Jarosław raz już ingerował w sprawy polskie, popierając Bezpryma przeciw Mieszkowi II, i to z powodzeniem. Podobnie Bolesław Chrobry mieszał się w sprawy ruskie w obronie Świętopełka czy to przeciw Jarosławowi, czy też Włodzimierzowi I. Analogiczne sytuacje spotykamy w stosunkach Polski z Czechami, Węgrami czy Niemcami.

Epizod z roku 1047 nie był jedynym wystąpieniem Rusi w cyklu wydarzeń nas interesujących. W nieokreślonym bliżej czasie, w każdym razie na kilka lat przed wyprawą, następuje układ Kijowa z państwehf Kazimierza, umocniony małżeństwem. Mieszkowica z Dobroniegą, siostrą_Jafo-sława, a niebawem .utwierdzony drugim związkiem między Izjasławem Jarosławiczem a siostrą Kazimierza Gertrudą. Ilkład ten źródło bezpośrednio wiąże z walką obu książąt w Polsce, każąc Jarosławowi wyprawiać się na Miecława w obronie „skrzywdzonego” Kazimierza. Wreszcie pod konkretną znów datą — _1041_ r., wspomniana jest jeszcze jedna wyprawa ruska ną Mazowsze, tym razem bez słowa o Kazimierzu.

Jak dla genezy, i charakteru państwa Miecława na tle polskiej monarchii wczesnofeudalnej podstawowym świadectwem jest Gall, tak dla jego stosunków z Rusią, jedynego niemal aspektu jego polityki zagranicznej, o którym bezpośrednio wiemy¹, wyłącznym właściwie źródłem jest \ ruski przekaz latopisarski. Kroniki, polskie, nie wyłączając i Galla, nic nie wiedzą o wojnach rusko-mazowieckich, a na-1 wet, począwszy od Wincentego, umieszczają Rusinów w szeregu sprzymierzeńców Miecława, co zrewidował dopiero Długosz dzięki swej znajomości źródeł ruskich. Jedyną wiadomością Galla, znaną również niemieckiemu Annaliście Saxo, która może rzucić światło na ówczesne stanowisko Rusi wobec spraw polskich, jest małżeństwo Kazimierza z Rusinką; treść obu przekazów nie zawiera jednak (poza wzmianką o bogatym posagu i ogólnikową wskazówką chronologiczną) niczego, co nie byłoby równocześnie szerzej podane w latopisach^S1?.

O ile jednak dwudziesty rozdział Galla stanowi , zwartą, jednolitą i niezmienną od chwili swego powstania całość, gdyż wszystkie kopie kroniki nie wykazują w nim żadnych istotnych różnic, to pierwotny przekaz źródła ruskiego zachował się już tylko w różnych wersjach latopisów późniejszych, może więc być jedynie przedmiotem domniemanej rekonstrukcji.

Istniejące dziś teksty interesującego nas przekazu składają się na trzy warianty: a) najobszerniejszy tzw. Zwodu nowogrodzko-sofijskiego, zachowany w dwóch zwodach czerpiących z tego źródła bezpośrednio, tzw. Latopisie nowogrodzkim IV oraz Latopisie sofijskim I ***, b) pośredni wariant Powieści dorocznej, zachowany głównie w Latopisie ławrentiewskim oraz ipatiewskim^{2 3 4}, c) najkrótszy wariant tzw. Latopisu nowogrodzkiego I młodszej redakcji ³²⁹.

W literaturze historycznej uznawano długo za pierwotny jedynie wariant Powieści, dający się odnieść pod względem póchodzenia do XII. w.; w pozostałych wariantach widziano skrót lub amplifikację Nestora i nie' brano ich pod uwagę jako źródeł. Jednakże zapoczątkowane przez A. A. Szach-matowa i kontynuowane przez jego radzieckich następców krytyczne badania źródłoznawcze rzuciły na ten stan rzeczy nowe światło, wykazując zależność zarówno Powieści, jak i nowogrodzkiego Sofijskiego wremienriika od zaginionego Zwodu początkowego z około 1095 r., który ze swej strony wykorzystywał starszy jeszcze Zwód Nikana, powstały w roku 1072 luh 1073. Z kolei Sofijski wremiennik stał się bezpośrednim źródłem dla późniejszych latopisów nowogrodzkich, które stanowią podstawę dwóch pozostałych wariantów interesującego nas przekazu. Ustalenia te przyniosły konieczność rewizji dotychczasowego poglądu. Już Szachmatow, szukając domniemanego praźródła zachowa-

9 — Państwo Miecława 129

1

tu poza tym znamy tylko wspomniany już fakt przymierza z Pomorzem u schyłku działalności Miecława.    «

2

   Gall I, 19: (Kazimierz) totam Poloniam a Pomoranls et Boheroicis aliissąue finitimis gentibus occupatam llberavit, eamąue suo dominia mancipavit. Postea vero de Rusią nabiłem cum magnis diVitiis uxorem accepit”. Annalista Saxo, MGH SS VI, s. 883: „Kaamer... re-versus In patriam... duxitque uxorem regis Rusde /iliam”.

3

   PSRli IV, s. 115—116, FSRL V, S. 128—1S0<

819 PWL I, a. 103—104, PSRL II, s. 141—143.

4

MD NI. I, s. 181.