Image (63)

I'AlII lAYUm, tu VON CURTIS

Nit' nttle/y Irktcwn/yć Itiulności /wiąznnyeh złagodzeniem zasady nieinterwencji. UiHlnjr nhitwit zimle/ienin siv mi równi pochyłej, gdy osłabienie zasady nieinterwencji pi /iv < )N/ pntwnd/iłohy do podejinownnia przez państwa akcji wojskowych bez zgody t ligtmi/ttrjl Akcju pr/eeiwko hukowi z 2003 roku ilustruje w zasadzie takie niebezpieczeństwo (/.oh. rmnkii IK.5), Nicklórc nowe, niepodległe państwa, jak również niektóre pańslwit m/wljiijuce się wyku/ują nieufność wobec zasady przyznającej rozwiniętym kinjom /.luhutlti mniultil do interwencji w ich wewnętrzne sprawy.

RodNumnwujne, wzrastaj uch gotowość ONZ do interwencji w wewnętrzne sprawy państw w celu upowszechniania sprawiedliwości dla jednostek może wskazywać na ewolucję w kierunku globalnego zarządzania {globu! governance) i odchodzenie od bezwarunkowego poszanowania zasady suwerenności. Istnieją pewne oznaki ewolucji w tym kierunku, jednak zasada suwerenności i nieinterwencji są nadal ważne. Nie ma również jasnego konsensusu w tej kwestii. Istnieją głosy popierające stanowisko, że art. 2(7) Karty NZ powinien być jednoznacznie interpretowany: że nie można interwe-

Ramka 18.6 Wybrane dokumenty związane ze zmieniającą się rolą systemu Narodów Zjednoczonych

Rozwój organizacji ekonomicznych i społecznych

A/32/197, grudzień 1977 - pierwsza ogólna rezolucja Zgromadzenia Ogólnego dotycząca reformy organizacji ekonomicznych t społecznych.

A/48/162, grudzień 1993 - główny krok w kierunku reformy działań ONZ w zakresie spraw ekonomicznych i społecznych, zwłaszcza Rady Gospodarczej i Społecznej,

Rozwój roli ONZ w zakresie utrzymywania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

Rezolucja RB 678, listopad 1990 - usankcjonowanie użycia siły przeciwko Saddamowi Husajnowi. Rezolucja RB 743, luty 1992 - utworzenie UNPROFOR w Chorwacji.

Rezolucja RB 770,13 sierpnia 1992 - utworzenie UNPR0F0R2 w Bośni 1 Hercegowinie.

Rezolucja RB 816, kwiecień 1993 - ustanowienie strefy zakazu lotów nad Bośnią I Hercegowiną i zezwolenie NATO na przechwytywanie samolotów bośniackich Serbów w tej strefie.

Rezolucje RB 1160,1199 i 1230 zawierające znaczące argumenty dotyczące akcji w Kosowie. Rezolucja 1244 zawierała porozumienie o zakończeniu bombardowań,

Rozwój akcji humanitarnych w ramach ONZ

Rezolucja RB 688, kwiecień 1991 - sankcjonująca interwencję w Iraku pod koniec wojny w Zatoce Perskiej w celu ochrony przed reżimem Saddama Husajna Kurdów w północnym Iraku I szyitów na południu.

Rezolucja RB 733, styczeń 1992 - pierwsze usankcjonowanie zaangażowania ONZ w Somalii. Rezolucja A/46/182 z kwietnia 1992 jest głównym dokumentem na temat rozwoju akr|l pomocy humanitarnej.

Rezolucja RB 794, grudzień 1992 - usankcjonowanie amerykańskie) akcji w Somalii, na tym etapie

w opinii członków RB przestał istnieć rząd centralny Somalii i Radu ni liwoliln ir/nlw p; irilnumyćlim-

Rezolucja RB 808, lipiec 1993 - ustanowienie Trybunału ml Im do '.piaw Zluuilni w ltyle| .łuum-towli. Rezolucja RB 1441, listopad 2002 - pierwsza rezolucja dotycząca link u, w Móiej /miiuJmiu /nUin.ri waniem poważnych konsekwencji, jeżeli Saddam Husajn nie ujawni inspektniom ONZ pnml mmuiwri zagłady.

Uwaga: dokumenty można przejrzeć w Intsmarl# n« tliortwłi intrfimluwyi h, których n tlimy ptttintto im knńi u l»u" tuzilfi*lu

Oi(|iH)l/nł |n Nin orłów / |t*t li io( /niiyoll

!> i b

niować w wewnętrzne sprawy państwu bez wyiużruin pi/r/ i/ąd Ipgu pnńMwa /gody na taką interwencję. Stanowisko takie zajmował uąjf/.ęitciej t/ąd ('lllńnkliłj li«|tilhMkl Ludowej. Inni reprezentuju pizckonnnio, żc interwent',|ti w wewiufitzne upiawy pftńltlWS mająca na celu upowszechnianie praw człowieka jęnl uprawitUiim wyląc/Jtle w^yłU acjach, gdy nieprzestrzeganie praw człowieka /.itgtttźtt iińgtl/yiiftimltiwmttu pokuj MW I i bezpieczeństwu. Oznakami takiego zngro/ciiia może być pojawienia nlę /tutuwigj lig/ by uchodźców lub ryzyko, żc inne państwu mogą Interweniować /.brój nie, Niektórzy przedstawiciele stanowisku liberalnego w stosunkach międzynarodowych twierdzą, że te warunki są na tyle elastyczne, iż. można usprawiedliwić Interwencję w celu ochro ny praw człowieka zawsze, jeśli jesl to rozważne. iNtniejti również glosy popierające bardziej zdecydowane stanowisko. We wrześniu 1999 roku sekreinrz generalny ON/ Kofi Annan ogłosił, że suwerenność (nietykalność) jednostki jest lak samo ważna, jak suwerenność państwa.

W sumie zatem głosy w ONZ na temat utrzymania międzynarodowego ładu i bezpieczeństwa są zróżnicowane. Z jednej strony, od końca zimnej wojny zaszły pozytywne zmiany. Można zauważyć bardziej zdecydowane domaganie się przyjęcia przez społeczność międzynarodową, reprezentowaną przez ONZ, odpowiedzialności za poważne działania przeciwko ludności. Mimo to jednak różnie bywa z realizacją tej odpowiedzialności. Poczucie, że po wojnie w Zatoce Perskiej w 1991 roku powstaje nowy lad światowy, szybko ustąpiło zwątpieniu po nieudanych akcjach w Somalii, Rwandzie i innych częściach Afryki oraz w byłej Jugosławii, a także rosnącemu brakowi porozumienia w sprawie roli, jaką powinna odgrywać ONZ w Kosowie i Iraku. Dyskusje i brak porozumienia w kwestii wojny w Iraku w 2003 roku były uderzające w porównaniu z entuzjazmem panującym na początku lat 90.

Kluczowe tezy

•    Od początku lat 90. zaczęto rozważać nowe uzasadnienia interwencji w wewnętrzne sprawy państw, nie udało się jednak osiągnąć w tym zakresie kompromisu.

« Pomimo to większość operacji ONZ uzasadniano w tradycyjny sposób - jako odpowiedź na zagrożenia dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

•    Jakiekolwiek łagodzenie tradycyjnej zasady nieinterwencji powinno być przedmiotem głębokiego namysłu, wskazane jest też stosowanie nowych metod zatwierdzania interwencji w ONZ.

Organizacja Narodów Zjednoczonych a kwestie ekonomiczne i społeczne

Jak wskazano wyżej, coraz częściej dostrzega się, że kwestie pokoju i bezpieczeństwa obejmują nie tylko tradycyjne zagrożenia, takie jak akty agresji między państwami czy wojny domowe, ale także warunki ekonomiczne i społeczne w ramach państw. Uznaje się, że warunki wewnątrz państw, takie jak przestrzeganie praw człowieka, sprawiedli-