stolarstwo3

na mniej lub więcćj grube trociny, podług grubości piły i wielkości zębów. Przy ciągnięciu piły nazad, zęby nie znajdują oporu i nic chwytają drzewa. Wielkość zębów piły zależy od wielu okoliczności. Im miększe jest drzewo, tern większych zębów użyć można. Przestrzeń między zębami powinna być dość wielka, dla pomieszczenia trocin, dopóki one nie wypadną z piły po wyjściu zębów z drzewa. Z tego wypada także, że wysokość zębów większą być musi od wysokości, jaką piła przez jedno posunięcie urżnąć zdoła; gdyż inaczej zatkanicby nastąpiło, bo trociny luźne mają około siedm razy większą objętość od drzewa, z którego powstały. Czy piła tym warunkom odpowiada, poznać można po trocinach, jakie wydaje. Muszą one być nic zbite, i same z piły

Fig. 23.

i

VI

Fig. 24.

spadać; gdy są ściśnięte i przylepiają się do piły, wtedy albo ciśnienie na piłę wywarte jest zawiclkie, albo zęby są zamałe, lub też przedziały pomiędzy zębami nie mogą pomieścić trocin utworzonych.

Ażeby miejsce na trociny powiększyć, zęby robią się często w pewnej odległości !> od siebie (fig. 24), lub też zagłębia się, wycięcie pomiędzy niemi w kształcie łuku 6, przedstawionym na fig. 25. Tym ostatnim sposobem tworzą się tak nazwane witać Z,-by (n .looljazahnc), które u wszystkich większych pi i angielskich znaleźć można.

U większych pił, poruszanych ręką ludzką lub inną jakąkolwiek siłą, które na obie strony rżnąć mają, najczęściej używane są zęby kształtu lig. 26, gdzie a i c są odwrotne po parze wycięte zęby, b zaś przedziały pomiędzy niemi.

O rozwarciu zębów piły. — Dla ułatwienia ruchu piły w drzewie, czystości i równości przerżniętych powierzchni, służy tak zwane rozwarcie zębów piły czyli szrenkowanie (n. schrdukuny, V. schrdukcn, v. aussetzen der zdhne, fr. coutourucr, chantonrner, donner la voie), które na tein zależy, że w rzędzie zębów, uaprze-mian jeden na jedną, drugi na drugą stronę się przegina. Do rozwierania zębów używa się stosownego żelazka, które fig. 27 przedstawia (n. schrdnkciseu, fr. Jer d conloumer), ze stali hartownej, opatrzonego rękojeścią, którego część płaska, meta-^Fl°- ^27> Iowa, 1 do 1 '/■> linii gruba, ma na swym brzegu wycięcia, odpowiadające różnym grubościom blatu piły, na 3 do 4 liuij głębokie. Żelazkiem tern chwyta się jeden ząb po drugim w odpowiednie wycięcie, i przegina się cokolwiek na bok, wedle potrzeby. Gdy rozwarcie piły nierówno lab zawiclkie przypadkiem wypadnie, można je poprawić, sklepawszy poprzednio piłę, zaśrubowaną pomiędzy dwie żelazne szyny. Drobne piły mniej powinny być rozwierane od wielkich, gdyż do mniejszych robót przeznaczone, wężej rżnąć powinny. Wcale nic rozwierają się piły z bardzo grubym blatem, który za to musi być przy zębach znacznie grubszy niż u grzbietu, aby rżnięcie ułatwić. Przy należytem rozwieraniu, zachowywać potrzeba właściwe nachylenie zębów, różne dla rozmaitych gatunków drzewa, do czego służą stosowne narzędzia bardzo złożonej budowy, których opisywać tu niewarto, bo nie są dotąd praktyczne. Najpraktyczniejsze można znaleźć w dziele HolzapfePa o narzędziach (Holzapfel „Werzeuglehrc,” 1 Th. Weimar. Voigt).

O ostrzeniu pil (n. schdrfen, fr. ajfiitaye).— Przy nowych albo przez użycie stępionych piłach, wyostrzenie ich powinno poprzedzić rozwarcie zębów. Przy ostrzeniu, blat piły, zębami do góry, umacnia 'się jakimkolwiek sposobem w stosowmych kleszczach (n.Jeilklabe), zęby jego równają się średnim płaskim pilnikiem, a potem pilnikiem trójkątnym zagłębiają się, aby im znów ostre zakończenie nadać. Głównie uważać należy, aby wszystkie zęby miały jednakową wysokość i zagłębienie, co zależy od wprawnej