str 062 063

sługiwała się różnorodnym sprzętem oblężni-czym. Były to zarówno wieże oblężnicze czy tarany, jak też katapulty do miotania pocisków, kusze połowę itp.

Kończąc nasze rozważania poświęcone działalności Kazimierza Wielkiego na polu organizacji armii, regulowania kwestii uzbrojenia czy wyposażenia, warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden szczegół. Otóż w statutach wydanych przez króla znajdujemy stwierdzenie, że rycerz nie tylko powinien broń czy sprzęt mieć w należytym porządku, ale także doskonalić swoje umiejętności posługiwania się nimi. O tego rodzaju ćwiczeniach odbywanych przez mieszczan już wspominaliśmy, co zaś tyczy rycerstwa, wprawiało się ono do używania broni w czasie polowań oraz turniejów rycerskich czy gier.

W pamięci następnych pokoleń zapisał się król także jako budowniczy państwa, jako ten, którego osobista i inspirująca działalność sprawiła, że Polska do jego czasów „drewniana” stała się pod koniec jego panowania „murowana”. W większości przypadków działalność ta dotyczyła również budownictwa wojennego.

Kazimierz Wielki zdawał sobie sprawę, że chcąc odzyskać utracone ziemie, musi mieć solidne zabezpieczenie na tyłach walczących wojsk. W czasie swoich podróży na Węgry czy do Czech mógł się przekonać, jak daleko pozostaje w tyle polskie budownictwo wojenne w porównaniu z tamtymi państwami.

Zamki i miasta obronne odgrywały w ówczesnej sztuce wojennej bardzo ważną rolę. Ich stale rozbudowywane fortyfikacje, używanie przy ich wznoszeniu coraz powszechniej cegły i kamienia, w miejsce drewna, wszystko to sprawiło, że sztuka obrony wyprzedziła umiejętności zdobywania twierdz.

Do największych budowniczych punktów warownych należało państwo. Królewska działalność w tym kierunku dotyczyła zarówno zamków, jak i miast, a osiągnięcia były naprawdę imponujące. Obliczenia wykazały, że Kazimierz Wielki kazał zbudować lub zmodernizować ogółem 53 zamki. Warto zaznaczyć, że modernizacja oznaczała najczęściej pojawienie się prawie zupełnie nowego obiektu, który z dotychczasowym jedynie tyle miał wspólnego, że istniał w tym samym miejscu. Wszystkie zaś budowle wznoszono z kamienia i cegły, a więc odpowiadały one ówczesnym najnowszym wymaganiom w tej dziedzinie.

Drugi rodzaj budownictwa obronnego za Kazimierza Wielkiego to miasta. I tutaj król mógł poszczycić się znacznymi sukcesami. Ogółem 27 miast otoczono murami i basztami. Również one budowane były solidnie.

Interesujące jest rozmieszczenie punktów, w których z inicjatywy królewskiej powstały zamki bądź miasta. Kazimierz Wielki dążył

63