str 136 137

sensownego planu walki z nieprzyjacielem. Wyczerpany licznymi trudnościami, po otrzymaniu rozkazu Rządu Narodowego, aby podporządkował się generałowi Taczanowskiemu, zgłosił dymisję, którą Rząd Narodowy zatwierdził.

W połowie czerwca Callier udał się do Paryża, gdzie przebywał kilka miesięcy, nieustannie śledząc wszelkie wiadomości z kraju. Pragnął dalej walczyć dla Ojczyzny. W styczniu przyjął wezwanie Rządu Narodowego, aby stanął do walki o wolność kraju i objął dowództwo nad oddziałami powstańczymi na Pomorzu.

Powróciwszy do kraju, sformował oddziały na terenie województw chełmińskiego i pomorskiego, wyznaczając termin przekroczenia granicy Królestwa Polskiego na dzień 21 — 22 marca 1864 roku. Niestety, aresztowanie Calliera w Mrocznie pod Lubawą udaremniło całe przedsięwzięcie. Przetransportowany do więzienia w Brodnicy, został poddany brutalnej rewizji żandarmów pruskich. Przewieziono go do Hausvogtei w Berlinie, gdzie wraz z innymi przywódcami polskimi oskarżono go o zdradę stanu. W procesie berlińskim, wyrokiem ogłoszonym 23 grudnia 1864 roku, Calliera skazano na rok twierdzy. Miejscem uwięzienia był Grudziądz. W twierdzy grudziądzkiej Callier napisał swój pamiętnik Trzy ustępy z powstania polskiego 1863—2864, który charakteryzuje się dokumentowaniem faktów oraz świetną, fachową wiedzą żołnierską. Zamieścił w nim również mapy terenowe i szkice sytuacyjne bitew.

Po opuszczeniu więzienia Callier powrócił do Poznania i dalej walczył o sprawę polską jako publicysta, badacz dziejów polskich i działacz społeczny. W 1888 roku został powołany na administratora „Dziennika Poznańskiego”; stanowisko to piastował do końca życia. Publikował w pismach swoje prace historyczno-geograficzne oraz przekłady z języków obcych, dotyczące zagadnień polityki 1 wojskowości. W 1867 roku napisał rozprawę o Napoleonie III. W 1870 roku otworzył księgarnię antykwaryczną i wydawał Encyklopedię imion własnych (I tom), a w 1871 r. założył „Tygodnik Wielkopolski”, który ukazywał się przez trzy lata. W 1882 r. opublikował Uwagi krytyczne nad „Słownikiem Geograficznym Królestwa PolskiegoOpracował wiele monografii historycznych powiatów Polski zachodniej, jak również monografie Kruszwicy, Ostroroga i Czarnkowa. Sięgał do dziejów dawniejszych, przedstawiając wojny Bolesława Chrobrego z Henrykiem II. Dzieło Cal -li era pt. Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w 1831 r. jest napisane z dużą znajomością strategii wojskowej. Ogłosił też wiele rozpraw publicystycznych, m. in. Słów kilka o Legionach Polskich. Callier zamieszczał swoje artykuły w różnych czasopismach naukowych i literackich, m. in. w: „Lechu”, „Ateneum”, „Bibliotece Warszawskiej” i „Dzienniku Kujawskim”. Współpracował z Poznańskim Towarzystwem Nauk, Towarzystwem Dobroczynnym, Towarzystwem Robotników i wieloma innymi.

137