str 136 137

NOTA BIOGRAFICZNA

Kazimierz Wielki (1310—1370) był synem króla Władysława, zwanego Łokietkiem, i Jadwigi, córki ks. kaliskiego Bolesława Pobożnego. Urodził się 3 kwietnia prawdopodobnie w zamku Kowal na Kujawach. Wcześnie zaczął brać udział w życiu politycznym państwa i przygotowywać się do przejęcia rządów. Pod koniec 1329 roku przebywał z misją polityczną na dworze węgierskim. W 1325 roku spełniając życzenia ojca Kazimierz pojął za żonę Aldonę, córkę wielkiego księcia litewskiego Giedymina. Było to małżeństwo polityczne obliczone głównie na przymierze Litwy z Polską przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu. W 1331 roku otrzymał od ojca w zarząd Wielkopolską, Kujawy i Sieradzkie.

W latach 1331—1332 brał udział w walkach z Krzyżakami, a następnie zdobył Kościan będący w posiadaniu książąt głogowskich. Wówczas to dał się poznać po raz pierwszy jako odważny i zręczny wódz. Po śmierci Łokietka Kazimierz koronował się 25 kwietnia 1333 roku na Wawelu na króla Polski. Obejmował rządy w chwili, gdy krajowi zagrażało niebezpieczeństwo zarówno ze strony Zakonu Krzyżackiego, jak i ze strony króla czeskiego zgłaszającego swe pretensje do korony polskiej.

W pierwszym okresie swych rządów oparł się Kazimierz Wielki na sojuszu z Węgrami i papiestwem. Ponieważ jednocześnie nie była ustabilizowana dostatecznie sytuacja wewnętrzna w państwie, musiał poczynić szereg ustępstw na rzecz sąsiadów. W 1335 roku w Wyszehradzie w obliczu groźby współdziałania czesko-krzyżackiego zrzeka się na rzecz Czech prawa do księstw śląskich. W 1343 roku w Kaliszu zawiera Kazimierz z Zakonem „pokój wieczysty”, na mocy którego Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską, ale Krzyżacy zatrzymali Pomorze Gdańskie oraz ziemie michałowską i chełmińską.

Od 1340 roku Kazimierz Wielki kieruje politykę zagraniczną Polski ku wschodowi rozpoczynając długotrwały i wielekroć ponawiany proces umacniania swego państwa na obszarach Rusi Halic-ko-Włodzimierskiej. W roku 1343 przeprowadził wyprawę zbrojną odbierając książętom głogowskim Wschowę z okolicą. W latach 1345—1348 toczył z Czechami wojnę o Śląsk, niestety, zakończyła się ona niepowodzeniem. W 1368 roku po kolejnej wyprawie na wschód włączył do Polski ziemie bełską, chełmską oraz Włodzimierz i Podole jako lenno. W 1365 roku zhołdował Santok i Drezdenko, ważne punkty strategiczne na granicy zachodniej, a w roku 1368 odzyskał od Nowej

137