P1080020

Przemyśla II i jego żony Rychezy. Problem omawiamy szczegółowiej nieco niżej, tutaj chcieliśmy zaznaczyć jedynie, jak hierarchia postaci została wyrażona miejscem w przestrzeni kościoła i rodzajem wizerunku tę postać upamiętniającego.

CHÓR Z KOŃCA XIVI POCZĄTKÓW XV WIEKU

Przez pewien czas nowy korpus funkcjonował wespół z wczesnogotyckim chórem. Tak jak w roku 1356 romańskie nawy były archaicznym przeżytkiem, tak po ich modernizacji chór z XIII wieku razić musiał w zestawieniu z dawno już ukończonymi chórami katedr: wrocławskiej, krakowskiej i gnieźnieńskiej. Decyzja o budowie nowego chóru była tylko kwestią czasu. Znów pojawiają się jednak trudności z dokładniejszym określeniem daty jej rozpoczęcia.

Z opublikowanych źródeł dotyczących budowy nowego chóru katedry poznańskiej wynikałoby, że rok 1403, w którym biskup poznański Wojciech Jastrzębiec sprzedaje czynsze z dóbr biskupich na „zapoczątkowanie fabryki chóru”, stanowi rzeczywiście datę początkową dla budowy nowej części wschodniej. Z kolei źródła z roku 1405 i 1406, które dają wyraźne informacje o stanie zaawansowania prac, w zestawieniu ze wzmianką z 1403 r. informowałyby nas o niewiarygodnie szybkim tempie prac budowlanych przy tej części kościoła.

Na podstawie dokumentu wydanego w listopadzie 1403 roku można sądzić, że prac budowlanych nie rozpoczynano przed wiosną następnego roku. Przy jakich częściach prace najpierw były prowadzone, dowiadujemy się z dokumentu z roku 1405, w którym Władysław Jagiełło przelał na wikariuszy katedralnych patronat altarii św. Trójcy i św. Jadwigi, zastrzegając sobie w zamian ich modły w nowo właśnie wznoszonej kaplicy mansjonar-skiej. Istotne jest dla nas określenie miejsca wydania tego dokumentu: w ambicie przy kaplicy biskupiej. Zarówno o ambicie, jak i kaplicy pisze się jako o zaczętych. Skoro jednak ambit stał się

miejscem wydania przez króla aktu prawnego, jego budowa musiała być już zaawansowana na tyle, że tworzyła się w jakiś sposób wydzielona i zamknięta przestrzeń architektoniczna.

Potwierdzeniem tego jest opis zwiedzania katedry 23 września 1406 roku przez prepozyta włocławskiego Jana Laskarego Gosławskiego - późniejszego biskupa poznańskiego, którego oprowadzali aktualny biskup Wojciech Jastrzębiec w towarzystwie dziekana kapitulnego i prefekta fabryki katedry. Pojawiają się oni w trakcie tego zwiedzania „...na murach nowej kaplicy kościoła poznańskiego...” Jest to dość nietypowe miejsce do zwiedzania przez dostojników kościelnych. Ale do problemu, dlaczego wchodzili oni na mury kaplicy, powrócimy później. Drugie miejsce pobytu zwiedzających w trakcie tej samej wizyty zlokalizowane zostało po lewej, a więc północnej stronie nowego chóru „...między kaplicą i murem rzeczonego chóru kościoła poznańskiego...”. Ze wzmianki tej wynika jednoznacznie, że stoją nie tylko ściany kaplic i obejścia, ale i mury chóru właściwego. Jeżeli w poprzednim roku pisano o obejściu i kaplicach jako zaczętych, a w rok później stoi nie tylko obejście i kaplice, ale także ściana głównego chóru, wskazywałoby to rzeczywiście na niezwykle szybkie tempo budowy.

Ze źródeł określających zakres prac budowlanych prowadzonych za rządów i w znacznej mierze finansowanych przez biskupa Wojciecha Jastrzębca wynika, iż skoncentrował się on na budowie ściany obwodowej obejścia i kaplic. Pojawienie się w roku 1406 wzmianki o ścianie chóru właściwego może wskazywać, że informacja z roku 1403 mówi raczej o wznowieniu prac przy chórze niż o ich zaczynaniu. Chodzi właśnie o tę stojącą już w roku 1406 ścianę chóru właściwego. Dla zrozumienia sytuacji poznańskiej warto posłużyć się przykładem lepiej rozpoznanej budowy katedry gnieźnieńskiej, gdzie nawet w trakcie budowy nowego chóru - niemal w całości poza zasięgiem kościoła romańskiego - najpierw wzniesiono ściany obwodowe obejścia, a później dopiero ścianę chóru właściwego.

51