0264

V. 10.

PRZEMYSŁ II (ż. MAŁGORZATA).

249

ducisse-, gdy zaś data śmierci drugiej jego żony, Ryksy, wyprzedziła dzień 19 kwietnia!, r. (zoli. str. 248, przeto lak! pojawienia się urzędnika nadwornego księżny w przytoczonym dyplomacie jest niewątpliwej wskazówką na to, iż Przemysł był już podówczas (po raz trzeci) żonaty¹). Nie sądzę natomiast, jak mniema Ulauowski^s), iżby ze źródeł wynikało, chociażby tylko z pewnem prawdopodobieństwem, że ślub z Małgorzata odbył się w najbliższym czasie przed wystawieniem rzeczonego dyplonmtu. a więc w początkach r. 1298. Że podówczas po raz pierwszy .dopiero występuję Łasz w urzędzie podstolego księżny, nie można siad wnioskować, iżby urząd ten niedawno dopiero otrzymał, a wiec, iżby na krótki czas przedtem zaszła w ogóle potrzeba zorganizowania dworu dla nowej księżny: zasób bowiem dochowanych do naszych czasów dyplomatów z okresu między r. 1288 (kiedy Ryksa niewątpliwie jeszcze żyła) a r. 1298 (kiedy .Małgorzata,, jest już żona Przemyski), jest stosunkowo niewielki, zaczem okoliczność, iż w okresie tym nie widzimy nigdzie świadkujaoego Łasza, nie może dowodzić, jakoby tenże na dłuższy czas przedtem, n. p. trzy lub cztery lala nie mógł piastować wzmiankowanego urzędu, tern bardziej, że urzędnicy nadworni księżny rzadko tylko i wyjątkowo świadkują na dyplomatach. Wobec tego nie ma jakiegokolwiek dowodu, iżby dwór nowej księżny zorganizowany został na krótko przed 28 kwietnia 1298 r., a owszem nic nie wyklucza przypuszczenia, że mogło sie to stać na kilka lat przedtem, wobec czego datę trzeciego małżeństwa Przemyśla możnaby cofnąć chociażby na kilka lat przed 28 kwietnia 1298 r. Do bliższego jednak określenia jej brakuje jakiejkolwiek podstawy.

Z przytoczonego już poprzednio dokumentu Łokietka z 10 marca 1290 r. ^:1i, wspominającego o wdowie po królu polskim, wynika, że ostatnia żona Przemysłu przeżyła męża. Że nią. była Małgorzata, dowodzą dwa ustępy Rocz. Lubec., z którego zarazem dowiadujemy się o dalszych jej losach. W jednym z nieb⁴) podana jest pod r. 1800 wiadomość, iż Niklot (Mikołaj), ks. rostocki, z przydomkiem Dziecię, zmuszony był uznać zwierzchnictwo lenne Eryka VIII, króla duńskiego, ażeby uzyskać odeń pomoc przeciw margrabiom brandenburskim, z powodu, iż pojął za żonę córkę Bogusława IV pomorskiego, porzuciwszy narzeczoną sobie córkę margrabiego „Albrechta III (repudiata filia Alberti marchionis sibi in morem 2>romissa). W dalszym ciągu tenże sam rocznik opowiada pod r. 1302 ⁵) o śmierci Ingeburgi, matki Albrechta, ks. sasko-iauenburskiego, dodając, jako tenże Albrecht daxit in nxorem dominant Margaretam, relictam regis de Kalys, filiam scilicet Alberti marchionis de llrandenborch, qne, ut premittitur, desponsata erat Nicolao Pnero nobili de Rotztoke, et qui ea repudiata filiam Baxslai principis Slaoorum. .. duxit in morem. Przytoczone ustępy wykazują, że Małgorzata po śmierci Przemyśla była naprzód narzeczoną Niklota Dziecięcia, ks. rostockiego, a następnie małżonką Albrechta, ks. sasko-lauenburskiego. Układ zaręczynowy z Niklotem przyszedł do skutku przed 15 maja 1298 r., pod tą bowiem data. ojciec. Małgorzaty Albrecht III nazywa Niklota w jednym z dyplomatów^,!) swoim zięciem. Na poparcie przyjmowanej przez niektórych badaczy daty zaślubin jej z Albrechtem sasko-lauenburskim 1302 r. ⁷) nie znam żadnego dowodu źródłowego; być może, iż mniemanie to opiera się na przytoczonym poprzednio ustępie Rocz. Lubec., który o małżeństwie tern mówi pod r. 1302; nie wynika stąd jednak, jakoby ślub odbył się rzeczywiście r. 1302, pod datą tą bowiem, jak widzieliśmy, zapisuje Rocz. Lubec. wiadomość o śmierci matki Albrechta, Ingeburgi, a okolicznościowo tylko wspomina o małżeństwie jej syna z Małgorzatą; mogło ono przyjść do skutku w innym, wcześniejszym czasie.

Wyraźnie po raz ostatni jako żyjąca wspomnianą jest Małgorzata, w dokumencie króla niemieckiego Ludwika. Bawarskiego z 20 grudnia 1314 r.⁸), w którym tenże zatwierdza jej dożywocie wdowie po zmarłym (r. 1308) drugim jej mężu, Albrechcie II, ks. sasko-lauenburskim. Dożywocie obejmuje posiadłości Raceburg, Dutzow, Darzing, (lammę, Kirchwarder i Krauel. D. 10 kwietnia 1315 r. dziewierz jej, ks. Eryk sasko-lauen-burski, zawiera układ z książętami z Werle przeciw Waldemarowi brandenburskiemu⁹), a to w tym celu, ażeby he heble weder dat lifyedinge siner sustere, sines broder icif hertogen Albrechtes, dat er gemalcet was ran deme hertoge ran Kalis, also se bewisen mach met breren. Z wzmianki tej nie da się na pewno określić, czy Małgo-

0 Jak trafnie zwrócił na to uwagę Ulanowski, Kilka słów o małż. Przem. II. 268 w uw. — 2) Ibid. 268 w uw.— 3) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 745. — 4) Mon. Germ. SS. XVI. 417. — 5) Ibid. SS. XVI. 418. — 6) Riedel, Cod. dipl. Brand. B. I. 218. — 7) Cohn, Stammtafeln, tabl. 73. — 8) Hassę, Schlesw. Holst. Lauenb. Regest, u. Ukden III. nr. 306. — 9) Ibid. III. nr. 312.

Balzer, Genealogia Piastów.

32