Obraz (4)

186

Asymilacja to termin Piageta opisujący przyswajanie informacji przy użyciu już istniejących struktur umysłowych.

Akomodacja to termin używany w teorii Piageta do określenia modyfikacji struktur umysłowych w celu przyswojenia nowych informacji.

Dziecko jako naukowiec: Piagetowska teoria rozwoju poznawczego

Drugi przykład pochodzi z późniejszej publikacji {książki z 1954 roku zatytutowa. nej The Construction ofReality in the Child; „Jak dziecko tworzy rzeczywistość”) i żuje zastosowanie obserwacji zachowań u bardzo małego dziecka. Była to córeczk Piageta - Jacqueline, która wówczas miała 18 miesięcy.

Jacqueline siedzi na zielonym dywaniku i bawi się ziemniakiem, który bardzo ją zainteresował (to dla niej nowy przedmiot). Mówi „zie-mniak" i zabawia się wkładając go do pustego pudełka, to znów wyciągając... Biorę go wtedy i na jej oczach wkładam do pudełka. Biorę później pudełko i wkładam pod dywanik, obracam je do góry dnem, przez co ziemniak zostaje pod dywanikiem, przy czym dziecko nie widzi tej czynności i wyjmuję puste pudełko. Następnie mówię Jacqueline, która nie przestawała obserwować dywanika i zdawała sobie sprawę, że coś pod nim robię: „Daj tacie ziemniaka." Szuka go w pudełku, patrzy na mnie, znów dokładnie przeszukuje pudełko, patrzy na dywanik itd., ale nie wpada na to, by podnieść dywanik, aby znaleźć pod nim ziemniak..

Wiele z obserwacji Piageta dotyczy całkowicie spontanicznych zachowań dzieci, lecz tym razem dokonał on również guasz-eksperymentu, w którym badał reakcje dziecka" na rozmaite świadomie stworzone przez niego sytuacje. Był to obserwacyjny odpowied- -nik oceny procesów umysłowych za pomocą pytań w wywiadzie. Ten przykład stanowił część badań nad dziecięcymi zdolnościami spostrzegania przedmiotów jako rzeczy trwałych. Jest to umiejętność, która - jak się później przekonamy - stanowi istotny krok w rozwoju intelektualnym w dwóch początkowych latach życia.

Podstawowe cechy teorii

Natura czy wychowanie? Z punktu widzenia rozwoju poznawczego, jak i różnych aspektów zachowania, pytanie to stale budzi wiele kontrowersji. Z jednej strony, istnieją ludzie, którzy uważają, że środowisko jedynie wypełnia istniejące już struktury umysłowe treścią, i że to te wrodzone struktury stanowią główne fundamenty rozwoju poznawczego. Z drugiej strony, istnieje pogląd, że wszystkie aspekty rozwoju można wytłumaczyć w kategoriach stymulacji środowiskowej, a więc jeśli chce się zrozumieć proces przyswajania wiedzy, należy badać dziecięce doświadczenia związane z procesem uczenia się.

Sedno Piagetowskiej teorii rozwoju brzmi: rozwój intelektualny można zrozumieć jedynie dzięki analizie dynamicznego i ciągłego wzajemnego oddziaływania dziecka i otoczenia. Stawianie natury dziecka nad czynniki środowiskowe, lub na odwrót, pozbawione jest sensu. Jeśli chcemy zrozumieć to, w jaki sposób dziecko przyswaja sobie wiedzę, musimy szczegółowo prześledzić, jak w toku swego rozwoju dziecko wpływa na środowisko, a jak środowisko na dziecko. To właśnie zadanie postawi! sobie Piaget. Nie wierzył, że dziecko dopiero co przybyłe na świat tym naczyniem” czekającym na wypełnienie doświadczeniami. Przyjmo-że jest istotą wyposażoną w pewnego rodzaju, jakkolwiek prymityw-strukturę psychiczną, która usposabia je do dość konkretnego wykorzystywa-wszelkich odbieranych informacji. W każdym etapie swego rozwoju dzieci są jolne do selekcjonowania, interpretowania, przetwarzania i odtwarzania doświadczeń tak, by dopasować je do już posiadanych struktur umysłowych. Początkowo struktury te są bardzo prymi-tywne i opierają się zasadniczo na odruchach, takich jak np. ssanie.

Ody dwumiesięcznemu dziecku damy lalkę, to nie zacznie się ono bawić nią tak, jak zrobiłby to np. dwulatek, ale będzie próbowało ją ssać. Zdaniem Piageta dziecko to asymiluje lalkę do posiadanego schematu ssania, a ponieważ ssanie stanowi dominujący schemat _w tym okresie jego życia, to on określa, jak dzieci w tym wieku używają przedmiotów, z którymi mają do czynienia. Jednocześnie, na podstawie takiego doświadczenia dziecko uczy się, że lalka oferuje też inne możliwości wykorzystania, dzięki czemu pojawiają się też --inne formy postępowania z tym przedmiotem: głaskanie, tulenie,

zginanie, potrząsanie itd. To znaczy, że dziecko akomoduje się do _

natury obiektu. Te dwa bliźniacze procesy asymilacji i akomodacji,

zdaniem Piageta, odzwierciedlają podstawowy mechanizm zmiany poznawczej.

Z jednej bowiem strony dzieci „dołączają” rzeczywistość zewnętrzną do swej struktury psychicznej; z drugiej, są niejako zmuszone do modyfikowania i poszerzania repertuaru swych działań tak, by dostosować się do wymagań środowiskowych (definicje niektórych terminów piagetowskich zob. tab. 6.2).

Ten prosty przykład ukazuje najbardziej podstawowe cechy teorii Piageta:

s Inteligencja nie zaczyna się od dość wyszukanych procesów umysłowych, jakie to słowo przywodzi na myśl, ale od prymitywnych wzorców zachowań odruchowych, obecnych od narodzin. Jednakże wzorce te można modyfikować: będą się one zmieniać, dostosowywać, łączyć, stawać się bardziej rozbudowane na skutek kontaktu z przedmiotami świata zewnętrznego.

« Wiedza jest konstruowana w wyniku wzajemnych oddziaływań dziecka i środowiska. Nie jest ani zorganizowana w sposób wrodzony, ani nie jest po prostu dostarczana przez środowisko, lecz powstaje w wyniku aktywnego badania przez dziecko (najpierw) przedmiotów i (potem) pojęć. Przyswajanie wiedzy oparte jest zatem na działaniu i nigdy nie jest procesem biernego gromadzenia informacji. Dotyczy to każdego wieku. Tak samo, jak dziecko musi zająć się lalką, by odkryć jej właściwości, tak i uczeń musi zająć się i manipulować pojęciami, by odkryć, jakie niosą ze sobą możliwości.

• Rozwój inteligencji należy rozumieć jako proces jak najbardziej precyzyjnej i złożonej adaptacji do środowiska. Wszystkie organizmy biologiczne z powodzeniem dążą do dostosowania się do środowiska i osiągają to poprzez bliźnia-