str164

li- Bajfciewścz-Grdbowdu. Z. Mikulski. Ilyitroiagia ogólna. Wanuiwa 2005 ISBN 83-0M 4579X.«hy \VN PWN 21X15

rzeźby, stopnia zalesienia, sposobu wykształcenia systemu rzecznego (gęstość sieci drenażu), a także od charakterystyk morfometrycznych tego obszaru (wielkości zlewni, jej długości, szerokości, kształtu).

W warunkach Polski udział odpływu podziemnego w całkowitym odpływie rzecznym waha się od 40-50% w rzekach karpackich. 50-70% w rzekach wyżynnych i nizinnych do 60-80% w rzekach pojeziernych.

□

lotatnik ” to C:\Document.r" # 1029. O.S.T.7T^,H0 str!63~Paint " f Itelix iLibraryTT^’ Ę Hydrologia og...

4. RETENCJA

Retencją określa się czasowe zatrzymanie wody na danym obszarze. Woda może być retencjonowana w postaci pary wodnej (np. w powietrzu glebowym), w postaci opadów poziomych (rosa, szron, sadź), opadów deszczu, śniegu i w postaci lodu. Zdolność zatrzymywania wody opadowej w zlewni nazywa się zdolnością retencyjną zlewni. W zależności od sposobu i miejsca zatrzymania wody wyróżniamy retencję powierzchniową i podziemną.

4.1. Retencja powierzchniowa

Retencja powierzchniowa obszaru pozostaje w ścisłym związku z rzeźbą terenu, przepuszczalnością powierzchni i występowaniem obszarowych obiektów hydrograficznych (zbiorników wodnych, obszarów zabagnionych, pokrywy śnieżnej, lodowców). Zależy ona także od charakteru pokrycia powierzchni obszaru. Opady atmosferyczne, zanim osiągną powierzchnię gruntu, są zatrzymywane na różnorodnych suchych powierzchniach środowiska biotycznego i abiotycznego strefy przypowierzchniowej. Dopiero, gdy zostaną one całkowicie zwilżone, woda opadowa przemieszcza się osiągając powierzchnię gruntu. Proces zatrzymywania wody opadowej przez szatę roślinną nosi nazwę intercepcji. natomiast przez środowisko abiotyczne nazywa się zwilżaniem. Wysokość intercepcji i zwilżania mierzy się w milimetrach, w odniesieniu do każdego epizodu opadowego. Wielkość intercepcji i zwilżania zmienia się w szerokich granicach, zależnie od rodzaju opadów i szorstkości podłoża (tab. 30). Intercepcja jest stosunkowo mało istotna w przypadku opadów długotrwałych, natomiast bardzo ważna przy opadach przelotnych, podczas których ilości wody zatrzymane przez szatę roślinną mogą być znaczne. Zatrzymana w postaci intercepcji woda opadowa wyparowuje bezpośrednio do atmosfery; część jej ścieka po łodygach i pniach do gruntu (jest to tzw. ociekanie roślin).

Woda opadowa, po zwilżeniu różnych rodzajów pokrycia, osiąga powierzchniową warstwę gleby. Część jej jest zużyta na zwilżanie gruntu¹", część gromadzi się w za-

¹⁰ Jest to tzw. retencja powierzchniowa gleby lub detencja gleby. Zależy ona od kształtu, średnicy i rodzaju ziaren oraz porowatości, które stanowią o stanic wilgotności gleby przed wystąpieniem opadu. Aby woda opadowa mogła infiltrować w podłoże lub by mogła uformować odpływ powierzchniowy, musi najpierw zwilżyć glebe, czyli pokonać detencję. potem dopiero otoczyć błonkami wilgoci glebowej ziarenka wierzchniej warstwy gleby (Gutry-Korycka i in., 2003 >.

164

i

Cl

C

7T

C

CO

co

co

o

©

©

&

(J

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader