str180

li- Bajfciewścz-Grdbowdu. Z. Mikulski. Ilyitroiagia ogólna. Wanuiwa 2005 ISBN 83-0M 4579X.«hy \VN PWN 21X15

lotatnik ” to C:\Document.r" ^ 1030. O.S.T.T”’^ str!79~Paint " f Itelix iLibrary^’ Ę Hydrologia og...

Falę wezbraniową charakteryzuje się podając całkowitą objętość fali (V_w), natężenie przepływu kulminacyjnego ((?_ni._lk,), którym jest przepływ odpowiadający najwyższemu stanowi wody podczas danego wezbrania (stanowi szczytowemu wezbrania, szczytowi fali wezbrania, stanowi kulminacyjnemu) oraz czas trwania wezbrania (/„.) (rys. 154).

Wezbranie nie tworzy się jednocześnie na całej długości rzeki; najczęściej rozpoczyna się w górnej części dorzecza i narastając przemieszcza się w dół rzeki. Prędkość przemieszczania fali wezbraniowej zależy od spadku podłużnego rzeki i kształtu poprzecznego przekroju jej łożyska. W przekrojach zwartych prędkość przesuwania fali wezbraniowej jest zwykle większa niż w przekrojach, w których woda występuje z koryta.

W miarę przesuwania się fali wezbraniowej z biegiem rzeki ulega ona spłaszczeniu, maleje bowiem wysokość fali. gdyż czoło jej ulega zmniejszaniu, długość zaś wydłuża się.

Dopływy mogą opóźniać lub przyspieszać kulminację rzeki głównej, zależnie od tego, czy szczyt fali wezbrania dopływu pojawia się przy ujściu dopływu później, czy wcześniej od nadejścia szczytu fali wezbrania rzeki głównej. Gdy kulminacja dopływu zbiega się z kulminacją recypienta (tzw. nakładanie się fal wezbraniowych), wówczas wezbranie rzeki głównej jest najwyższe.

Czynnikami naturalnymi zakłócającymi swobodne przemieszczanie się kulminacji w dół rzeki są zatory lodowe, opóźniające przechodzenie fali wezbraniowej (Byczkow-ski, 1996).

Fale wezbraniowe mogą mieć różną wysokość, np. fale wezbraniowe Jangcy w górnym biegu osiągają wysokość 60 m, Parany poniżej wodospadu Guayana 40 m, Missisipi 18 m, Garonny 12 m; w Polsce kulminacje rzek nie przekraczają na ogół 10 m (Byczkowski, 1996).

Niżówki to okres niskich stanów wody w korycie rzeki, spowodowany ograniczonym zasilaniem rzeki wynikającym z wyczerpywania się zasobów wodnych dorzecza (Mikulski, 1962, 1963). Na hydrogramic odpływu dowolnej rzeki są to zatem okresy przepływów niskich, którym odpowiadają niskie stany wód. Przyczynami wywołującymi niżówki są małe opady lub ich brak, a w zimie niska temperatura powietrza, w' wyniku której jest słabe topnienie lodowców, utrzymywanie się pokrywy śnieżnej i zjawisk lodowych w rzekach.

Nie ma jednoznacznej definicji niżówki. Jedna z umownych definicji niżówki brzmi: niżówką nazywamy taki stan wody w rzece, który znajduje się poniżej strefy stanów średnich i trwa co najmniej kilkanaście dni. Im bardziej obniża się stan wody w rzece poniżej dolnej granicy strefy stanów średnich, tym niżówka jest głębsza (Zielińska. 1964). Możemy więc mówić o niżówkach płytkich, które występują wówczas, gdy stany wody w rzece przez co najmniej kilkanaście dni wahają się między dolną granicą stanów średnich a średnim niskim stanem wody i o niżówkach głębokich, gdy stany wody znajdują się poniżej średnich niskich stanów' (rys. 155).

Podstawowymi charakterystykami ilościowymi niżówki są:

-    przepływ ekstremalny niżówki ((?_min„);

-    przepływ średni niżówki ((£.,„);

-    objętość niżówki (objętość niedoboru wody V_n);

-    czas trwania niżówki (t„).

Przyczyną niskich stanów wody w rzekach polskich jest zmniejszone zasilanie

180

□

$

Cl

C

7T

C

CO

co

co

o

©

©

&

(J

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader