img004 (95)

folkloru przez literaturą piękną, szczególnie zaś tę jej część, której przewidywanym adresatem jest dziecko. Rozważaniom nad baśnią i bajką przyświecał także cel praktyczny, uwzględniony przede wszystkim w cennej i od lat niezastąpionej pracy S. Wortman Baśń w literaturze i w życiu dziecka. Co i jak opowiadać? Wymienionym tu (oczywiście na prawach najbardziej reprezentatywnych przykładów) rozprawom i studiom zawdzięczamy cały szereg szczegółowych ustaleń dotyczących różnych odmian fantastyki w literaturze dziecięcej, a także określenie treści i zakresu poszczególnych pojęć genologicznych. Zwraca przy tym uwagę dbałość o precyzyjne oddzielanie takich kategorii jak: bajeczka, bajka zwierzęca, baśń fantastyczna itp. i wiązanie ich z odpowiednimi ciągami rozwojowymi tych gatunków w literaturze ogólnej i w folklorze.

Rozważania zawarte w niniejszej pracy opierają się jednak na przekonaniu, że poszczególne odmiany literatury dziecięcej, których nazwy pochodzą od czasownika „bajać”, należą do wspólnej rodziny genologicz-nej. Istnieje zatem taki zbiór rudymentów należących do ponadgatunkowo rozumianej „bajkowości”, który wyodrębnić można zarówno w prostych i lapidarnych bajeczkach, jak i w skomplikowanych pod względem fabularnym baśniach czarodziejskich. Intuicyjne przekonanie o pokrewieństwie różnych form fantastyki znajduje, jak się zdaje, wyraz w popularnych tytułach antologii tego typu tekstów: „królestwo baśni”, „świat baśni” czy „domek bajek”. Prezentowane w dalszych rozdziałach rozważania na temat form obecności rudymentów bajkowych w różnorodnym materiale literackim zmierzać będą do ukazania maksymalnie szerokiego zakresu możliwości kreacyjnych konwencji opartych na zasadzie fantastycznej transformacji rzeczywistości. Dlatego też rozważaniom tym daleko do historycznoliterackiej kompletności czy nawet repre-

zentatywności. Nie usiłują one także spełniać typowych funkcji krytycznoliterackich związanych z oceną prezentowanego materiału. Stanowią natomiast próbę syntetycznego spojrzenia na „bajkowość” literatury dziecięcej i ukazania ' jej w zróżnicowanych wymiarach i strukturach gatunkowych.