img009 (41)

leżało. W zasadzie więc ten sam znak klinowy mógł oznaczać zwykłą sylabę lub samogłoskę, wyrażać cale pojęcie lub słowo bądź też wskazywać jedynie klasę, w której mieściło się dane słowo.

Równocześnie rozwijała się forma zewnętrzna pisma. Obrazki zaczęły przybierać kształty coraz bardziej uproszczone i umowne, by w końcu siać się znakami’ linearnymi. Zachowane dokumenty mezopotamskie, z. których znamy wczesne pismo, są stosunkowo nieliczne. Dokumenty Ir to tabliczki gliniane lub kamiennej Widoczne na nich znaki pisma ukształtowały się w wyniku rozwoju wcześniejszych form, na co zupełnie wyraźnie wskazuje ich wygląd. Pierwotne znaki nie przetrwały, ponieważ ich twórcy pisali prawdopodobnie na nietrwałych materiałach, np. na drewnie lub jakimś rodzaju liścia papirusowego. W na-slępnych stuleciach niektórzy skrybowie doszli do wniosku, że wygodniej jest pisać na tabliczkach glinianych odwróconych tak, że piktogramy zdają się leżeć poziomo, natomiast w inskrypcjach wykonanych w kamieniu lub metalu dawna pozycja znaków przetrwała jeszcze kilka wieków dłużej. W miarę rozwoju pisma sposób pisania inskrypcji monumentalnych dostosował się do stylu tabliczek glinianych i obracanie •/.uuków pod kątem 90 stopni stało się regułą.

A oto jak doszło do przemiany pisma linearnego w kreski o kształtach przypominających kliny.

Sumerowie znaleźli się w kraju obfitującym w glinę i rychło odkryli, że pisząc na wilgotnej glinie — zapisane tabliczki gliniane lub cegły wystawiano następnie na słońce lub dokładnie wypalano w piecu garn-carskim, co nadawało napisowi trwałość — można osiągnąć o wiele lepsze rezultaty i zaoszczędzić sporo czasu, jeśli odciska się znaki zamiast jo wydrapywać. Wszelako odciskanie krzywych, kół oraz linii cienkich a długich nie przynosiło zadowalających wyników, wobec czego wszystkie te linie, krzywe i koła zastąpiono kombinacjami krótkich, prostych kresek pionowych, poziomych i skośnych albo kątów. Odciskano je kolejno, k reska po kresce, końcem prostokątnego rylca o szerokiej główce; mógł I o być kawałek prostego patyka lub trzciny, kości, twardego drewna lub metalu. Pomniki asyryjskie przedstawiają skrybów trzymających rylec w zaciśniętej dłoni. Pismo biegło wówczas od strony lewej ku prawej, czego naturalnym skutkiem było to, że odciskane rylcem znaki miały zgrubienia u góry i z lewej strony i zaczęły kształtem przypominać kliny. Z biegiem czasu cecha ta stawała się coraz wyraźniejsza. Ci, klórzy posługiwali się znakami klinowymi, zwali je „palcami”. Wycinano je także w kamieniu, metalu, szkle oraz w innych twardych materiałach lub malowano.

Asyryjczycy uprościli cały system klinowy (w istocie rzeczy uproszczenie to było wynikiem stopniowego procesu, który trwał od najdaw-

13. Sumeryjskie znaki piktograficzne