img515 (5)

158 Sacrum i prufanum

nie. U pewnych plemion Bantu chłopca przed obrzezaniem poddaje się ceremonii „ponownych narodzin”¹²’. Ojciec składa w ofierze barana, trzy dni później spowija chłopca w żołądek i skórę zwierzęcia, dziecko zaś kładzie się do łóżka i płacze jak noworodek. Trzy dni spoczywa zawinięte w baranią skórę. U tego ludu zmarłych grzebie się w pozycji embrionalnej, spowitych w baranią skórę. Symbolizm mitycznego odrodzenia poprzez rytualne spowicie w skórę zwierzęcą znany jest także w kulturach rozwiniętych (Indie, starożytny Egipt).

Procesom inicjacyjnym prawie zawsze towarzyszy symbolizm narodzin i śmierci. W tym kontekście śmierć oznacza przekroczenie świeckiego, nie uświęconego sposobu bycia, sposobu bycia „człowieka naturalnego”, który nie ma pojęcia o sprawach duchowych i jest ślepcem w duchu. Misterium inicjacji stale odkrywa neoficie prawdziwe wymiary istnienia; inicjacja wprowadza go w świętość, w ten sposób zobowiązuje go, by wziął na siebie swą odpowiedzialność jako człowiek. Zwróćmy uwagę na ten ważny fakt: dostęp do życia duchowego u wszystkich społeczności archaicznych wyraża symbolizm śmierci i nowych narodzin.

Stowarzyszenia mężczyzn i stowarzyszenia kobiet

Ryty przyjęcia praktykowane przez stowarzyszenia mężczyzn [Mannerbunde] zawierają te same próby, te same procesy inicjacyjne. Jednakże, jak już stwierdziliśmy, sam fakt przynależności do tych stowarzyszeń oznacza wybranie; nie wszyscy, którzy

¹²³ Zob. M. Canney, The Skin ofRebirth, „Man”, July 1939, nr 91, s. 104-105.

przeżyli inicjację dojrzewania, należą do stowarzyszenia tajemnego, mimo że wszyscy chcieliby do niego należeć¹²⁴.

Podam tylko jeden przykład: u afrykańskich plemion Mandja i Banda istnieje stowarzyszenie tajemne Ngakola. Według mitu opowiadanego neofitom podczas inicjacji Ngakola był potworem zabijającym ludzi w ten sposób, że ich połykał, po czym wypluwał. Neofitę prowadzi się do chaty mającej symbolizować ciało monstrum — dobiega go ponury głos Ngakoli; następnie poddaje się go biczowaniu i torturom — oznacza to, że właśnie znalazł się on w żołądku potwora, który go trawi. Po przejściu różnych prób mistrz inicjacji oznajmia w końcu, że Ngakola, który połknął neofitę, zamierza go wypluć¹²⁵.

Także tu spotykamy więc ten sam symbolizm śmierci (pochłonięcie przez potwora), odgrywający tak poważną rolę w wypadku inicjacji dojrzewania. Ryty wstąpienia do stowarzyszenia tajemnego odpowiadają w każdym calu inicjacjom dojrzewania: zamknięcie, tortury, próby inicjacyjne, śmierć i zmartwychwstanie, nadanie nowego imienia, nauka języka tajemnego itd.

Istnieją też inicjacje przeznaczone dla kobiet. Trudno oczekiwać, by w wypadku kobiecych misteriów i rytów inicjacyjnych można było spotkać ten sam symbolizm czy — mówiąc dokładniej — ten sam symboliczny sposób wyrażenia, co w wypadku inicjacji i bractw męskich. A jednak rzuca się w oczy ten

¹²⁴    Por. H. Schurtz, Altersklassen und Mannerbunde, Berlin 1902; O. Hófler, Kultische Geheimbunde der Germanen, Frankfurt ani Main 1934; R. Wolfram, Schwerttanz und Mannerbund, Kassel 1936; W.-E. Peuckert, Geheimkulte, Heidelberg 1951.

¹²⁵    E. Andersson, Contribution d l’ethnograpbie des Kuta, Uppsala 1953, t. I, s. 264 i nast.