img821

bietach) panujące w danej grupie. Kiedy robią to w sposób czynny, przyczyniają się też do odtwarzania systemu nierówności płci. Mogą też oczywiście (częściowo) zmieniać te przymusy społeczne i podważać status quo, chociażby powstrzymując się od potencjalnego kontrolowania - kosztem kobiet uczestniczących w komunikacji - wszystkich aspektów tekstu, wypowiedzi i kontekstu, takich jak wybór gatunku, tematu, stylu, formy opowiadania lub zasad zabierania głosu.

Pochodzenie etniczne

Podobne uwagi nasuwają się w związku z relacjami między tekstem i wypowiedzią a „rasą” i pochodzeniem etnicznym, czy też bardziej ogólnie, w związku z problematyką komunikacji międzykulturowej. Historia niewolnictwa i segregacji, przejawy rasizmu, jak też czynniki kulturowe - wszystkie te warunki przyczyniły się na przykład do wykształcenia swoistych wzorców komunikacyjnych w społeczności afroamerykańskiej w Stanach Zjednoczonych. Uogólniając, grupy etniczne lub „rasowe” rozwijają swoje własne sposoby mówienia, co może przyczyniać się do wzajemnych wpływów i dostosowań, jak też stwarzać problemy w porozumiewaniu się. Międzykulturowe i międzyetniczne relacje mogą też przyjmować formę dominacji: ludzie mogą przyczyniać się do podtrzymywania etnocentryzmu lub rasizmu, wygłaszając tendencyjne komentarze na temat mniejszości etnicznych lub emigrantów z Południa.

Kultura

To, co zdołaliśmy tu streścić z badań nad rolą dyskursu w społeczeństwie, dotyczy też wyjaśnień z zakresu roli dyskursu w kulturze. Jak zauważyliśmy, właściwie wszystkie wyżej omówione formy dyskursu wykazują znaczne zróżnicowanie wśród poszczególnych wykonawców ról społecznych, a zwłaszcza pomiędzy grupami. To samo dotyczy charakterystyk kulturowych. Opowiadanie historii, wydawanie rozkazów, okazywanie grzeczności i zmiany tematów podlegają nie tylko ogólnym, uniwersalnym regułom: ludzie na całym globie wykonują te czynności na różne sposoby.

Owe różnice kulturowe bywają powiązane z innymi aspektami kultury, jak choćby normy i wartości, stosunki społeczne lub instytucje. Mówiliśmy już, że gdy członkowie grup etnicznych lub przedstawiciele kultur porozumiewają się z reprezentantami innych społeczności, różnice komunikacyjne mogą być przyjęte z tolerancją i chętnie zaakceptowane, jak też zdolne są doprowadzić do nieporozumień i konfliktów, a nawet dominacji, dyskryminacji i opresyw-nych zachowań wobec słabszych. Stąd też studia nad wewnątrz- i międzykulturową komunikacją są ważną dziedziną interdyscyplinarnej analizy dyskursu.

30