IMG$71 (4)

bądź to zawinionej, bądź -niezawinionej. Z przypadkiem bezradności zawinionej mamy do czynienia wtedy, gdy nauczyciele stronią od wszelkiej głębszej refleksji nad tym, do czego zmierzają i co robią, lub nie podejmują prób konkretnych działań innowacyjnych. Bezradność zaś niezawiniona powstaje często wówczas, gdy nauczyciel zbyt serio zaufał innym, np. starał się dosłownie realizować pomysły zaczerpnięte z literatury lub zasugerowane przez dyrektora pedagogicznego, nie dostosowując ich do specyficznych warunków tycia szkoły, własnych umiejętności dydaktyczno-wychowawczych ani też możliwości rozwojowych uczniów. Nic więc dziwnego, że w wyniku tego nie uzyska rezultatów, jakie rzeczywiście mógłby osiągnąć.

3. DOBRA ORGANIZACJA PRACY I ŻYCIA UCZNIÓW

Niebagatelnym warunkiem zapobiegania nieprzystosowaniu społecznemu uczniów i jego przezwyciężania jest niewątpliwie także organizowanie ich pracy i życia w sposób możliwie racjonalny. Nie oznacza to bynajmniej, iż chodzi tu o organizowanie działalności uczniów na wzór precyzyjnie funkcjonującego mechanizmu, w którym każda część ma swoje określone zadanie i działa niezawodnie w ścisłej łączności ze wszystkimi pozostałymi jej elementami. Taki model organizacji pracy i życia uczniów byłby nie tylko szkodliwy z wychowawczego punktu widzenia, ale także wysoce niehumanitarny. Należałoby traktować uczniów wyłącznie instrumentalnie — jako przysłowiowych robotów niewolniczo posłusznych dyspozytorskim funkcjom swych kierownikówjE&S

Sprawne organizowanie działań uczniów nie jest -również porównywalne z funkcjonowaniem zespołu orkiestralnego, kierowanego przez utalentowanego dyrygenta, który odpowiedzialny jest nie tylko za wyznaczenie odpowiednich ról. poszczególnym członkom {frkiestry, lecz także za harmonijne współbrzmienie wszystkich instrumentów. Porównanie takie jest nierealne, po-

nieważ nauczyciel odpowiada za całokształt zachowań uczniów, a nie tylko za wykorzystanie ich uzdolnień czy talentów. Trudno byłoby też szukać wzorca dobrej organizacji pracy i życia uczniów w sposobie organizowania skutecznych działań np. w oddziale wojskowym lub brygadzie roboczej.

Przede wszystkim nie wolno zapominać, iż nauczyciel zajmuje się zespołem ludzkim, który wymaga „pracy od podstaw". Jest to zespół wyjątkowo zróżnicowany zarówno pod względem sprawności intelektualnych, jak' i dojrzałości emocjonalnej i społecznej. Ponadto, organizując pracę i życie uczniów, nauczyciel musi liczyć się z różnymi wpływami ubocznymi na ich zachowanie, nierzadko dezorganizującymi pracowite i bujne życie w klasie. Wpływy takie sięgają głęboko, m.in. do nieformalnego nurtu życia klasy, struktury stosunków społecznych, przywództwa grupowego i charakterystycznej dla danej klasy atmosfery (por. Łobocki M., 1985). Organizowanie działalności uczniów utrudnia i to, iż nie wszyscy uczniowie są jednakowo podatni na wpływy nauczycieli, zaś sami nauczyciele nie zawsze muszą znajdować się w takiej kondycji psychicznej i fizycznej, aby rzeczywiście w sposób optymalny mogli pokierować klasą zgodnie z utartym schematem czy wzorcem.

Nawet w zakładach produkcyjnych odchodzi się od „opracowania szczegółowej, a zarazem uniwersalnej recepty na najlepszy sposób organizowania pracy" (Sikorski Cz., 1986, s. 50). Mechanistyczny system organizacji pracy, będący dziełem F.W. Taylora, pozostał jedynie przy wykonywamiu bardzo prostych działań, nie wymagających wysokich kwalifikacji pracowników. Wszędzie zaś tam, gdzie wykonywane czynności wymagają większej sprawności, organizuje się pracę nie popreez kierowanie ludźmi w sposób dyspozytorski, lecz wykorzystuje się ich indywidualne zdolności i predyspozycje oraz usiłuje się włączyć pracowników do wypracowania własnego sposobu zarządzania i kierowania zakładem.

•Tendencja taka jest tym bardziej aktualna i pożądana w organizowaniu pracy i życia uczniów. W klasie i szkole bowiem sytuacje wychowawcze zmieniają się niekiedy jak w kalejdoskopie; każda taka zmiana łączy się często z koniecznością innego (stosownego) podejścia pedagogicznego, w tym także reorganizacji

95