IMG192 (2)

chodzi o podstawowe formy zadań, to możemy zauważyć, że jest w nich ukryty szczególny cel. To, czego chce dowiedzieć się od bohatera baba--jaga lub inny donator, co jest celem próby, której zostaje poddany bohater — jest to pytanie, które dopuszcza jedyne rozwiązanie, a odpowiedź na nie wyrazi się w abstrakcyjnej formule. Tak samo wyrażona, ale merytorycznie inna formuła wyjaśnia zadania królewny. Porównując formuły ze sobą stwierdzamy, że jedna implikuje drugą. Konfrontując te formuły z innymi zbadanymi elementami atrybutywny-mi, nieoczekiwanie uzyskujemy nić wiążącą płaszczyznę logiczną z płaszczyzną artystyczną. Wylegiwanie się Iwana na piecu — międzynarodowa cecha bajki — jego kontakt ze zmarłymi rodzicami, treść zakazów i ich naruszanie, czata donatora (podstawowa forma — chatka baby-jagi), a nawet takie szczegóły, jak złote włosy królewny — cecha rozpowszechniona na całym świecie — nabierają swoistego znaczenia i mogą być zbadane. Badanie atrybutów umożliwia naukową interpretację bajki. Z historycznego punktu widzenia bajkę magiczną sprowadzoną do jej podstaw morfologicznych można przyrównać do mitu. Myśl tę wystarczająco zdyskredytowali zwolennicy szkoły mitologicznej, miała jednakże tak mocnych obrońców, jak Wundt, a dziś dochodzimy do tego samego wniosku w drodze analizy morfologicznej.

Są to jednak tylko przypuszczenia. Badania morfologiczne z tej dziedziny trzeba powiązać

z badaniami historycznymi, co na razie nie może być naszym zadaniem. Należy zbadać powiązanie bajki z wyobrażeniami religijnymi.

Stwierdzamy więc, że badanie atrybutów protagonistów, które tu zaledwie naszkicowano, jest niezmiernie ważne. Dokładne sklasyfikowanie postaci działających według ich atrybutów nie jest naszym zadaniem. Bezcelowe chyba jest również mówienie o tym, że przeciwnikami mogą być smok, wiedźma, baba-jaga, zbójnicy, kupcy, zła królewna itd., donatorami zaś — baba-jaga, staruszka, babcia-„zadworien-ka”, duch leśny czy niedźwiedź, albowiem sprowadziłoby się to do sporządzenia katalogu. Katalog taki mógłby być interesujący tylko o tyle, o ile tworzono by go pod kątem ogólniejszych problemów. Problemy te już wymieniliśmy: są to prawa transformacji i pojęcia abstrakcyjne, które odzwierciedlają się w podstawowych formach owych atrybutów. Omówiliśmy również system i plan opracowania morfologii bajki *. Wysunięte problemy ogólne wymagają odrębnych badań — co przekracza ra-my tego krótkiego szkicu — sam w sobie katalog traci więc sens ogólniejszy i zamienia się w suchy wykaz, nader przydatny dla fachowca, ale nie budzący szerszych zainteresowań.

¹ Patrz załącznik I.