Inżynieria finansowa Tarcz5

Mechanizm kreacji innowacji finansowych 55

urządzeń komputerowo-telefonicznych. Szybkość współczesnej komunikacji i możliwość negocjowania cen powodują, że wielu handlowców nie widzi wielkiego sensu w kontakcie z tradycyjną giełdą.

Dobrze ilustrują powyższe spostrzeżenia finansowe transakcje terminowe, których źródeł należy szukać na giełdach towarowych. Wahania cen giełdowych surowców, np. rolniczych, skłaniały producentów i odbiorców do zabezpieczania się przed niekorzystną zmianą cen w przyszłości (spadku dla pierwszych, wzrostu dla drugich), właśnie przez zawieranie kontraktów terminowych. Centralna ekonomiczna funkcja derywatów polega na tym, że umożliwiają one podmiotom gospodarującym efektywne zarządzanie ryzykiem - korzystne pod względem kosztów i pozwalające na wysoką elastyczność. Tworzenie procedur ochronnych przed ryzykiem zmiany cen (hedging), stało się pierwotnym motywem udziału w terminowych transakcjach na rynkach surowcowych, i w podobnym celu zostało przeniesione na rynek walutowy i giełdę papierów wartościowych. Równocześnie dla niektórych uczestników rynku terminowego motywem naczelnym stała się spekulacja (trading). Zatem jeżeli jedna ze stron transakcji -jak to się dzieje np. w przypadku opcji - chroni swoją pozycję finansową - „zamyka na klucz” zysk w obawie przed spadkiem kursów akcji, to druga przewiduje ich wzrost. Ponieważ cena opcji stanowi z reguły niewielki ułamek ceny bazowej waloru, pojawia się dodatkowo przed spekulującym możliwość wykorzystania efektu dźwigni (leverage), czyli realizacji zysków przy niewielkim zaangażowaniu kapitału. Dogodne warunki do spekulacji i związane z tym zainteresowanie inwestorów są często wstępnymi warunkami powodzenia rynku derywatów, gwarantując łatwość zawierania transakcji. Trzecim motywem angażowania się w transakcje terminowe jest okazja do arbitrażu (arbitrage), czyli osiągnięcia zysków z różnic cen tego samego waloru na różnych rynkach; np. jednoczesny zakup waluty na jednej giełdzie i sprzedaż po wyższej cenie na innej lub zakup pakietu akcji na giełdowym rynku transakcji natychmiastowych z równoległą zyskowną odsprzedażą na giełdzie terminowej. W tym świetle można wysunąć tezę, że proces powstawania nowych instrumentów finansowych miał dwie ważne siły sprawcze, sprzęgnięte z dążeniem do osiągnięcia dwóch celów:

1.    coraz efektywniejszego rozłożenia ryzyka miedzy strony kontraktów finansowych,

2.    coraz szerszego stosowania dźwigni finansowej, czyli kontroli nad jak największym strumieniem pieniężnym, przy relatywnie niskim zaangażowaniu kapitału własnego [por. 25, s.36].