LastScan12

kobiecej roli jest znacznie szersze niż to ma miejsce w wypadku mężczyzn (Bardwick, za: Oerter, Montada, 1982). Jednak u wielu dorastających dziewcząt stwierdzono skłonność do tradycyjnych atrybutów kobiecości, takich jak emocjonalne ciepło, ładny ubiór, modny wygląd, ustępliwość, bierność, jak i pewną uległość wobec mężczyzn -dzięki czemu uzyskują one (zdaniem Oertera) wiele społecznych sukcesów.

Przypisane danej płci role społeczne wciąż jeszcze wyznaczają zainteresowania i rodzaje aktywności (w tym kierunek kształcenia i wybór zawodu) większości dziewcząt i chłopców. B. Hille (za: Oerter, Montada, 1982) wyróżniła trzy typy planów życiowych dziewcząt: (1) typ tradycyjno-konserwatywny, w którym zadaniem kobiety jest zajmowanie się rodziną i gospodarstwem domowym, (2) progresywno--modny, w którym praca zawodowa i małżeństwo odgrywają równą rolę, (3) progresywno-rygorystyczny, w którym kobieta jest wyzwolona z dotychczasowej, tradycyjnej roli - centralna pozycja przypada pracy zawodowej, bez równoczesnych więzi rodzinnych. W przeprowadzonym badaniu typy te były reprezentowane zależnie od poziomu edukacji: typ tradycyjno-konserwatywny charakteryzował uczennice szkół zawodowych, dwa pozostałe - uczennice szkół ogólnokształcących.

W identyfikacji z własną płcią i związaną z nią rolą społeczną, wciąż jeszcze duże znaczenie mają rodzice. Szczególnie silna jest identyfikacja dziewcząt z matkami, jakkolwiek zarówno matka, jak ojciec, pełnią ważne funkcje w rozwoju tożsamości młodzieży obojga płci. Wyniki badań przedstawiane przez Oertera wskazują na bardziej jednolity wpływ na tożsamość synów ich identyfikacji z ojcami, niż to ma miejsce w przypadku identyfikacji córek z matkami (jest to zależność bardziej złożona). Ponieważ rola kobieca znajduje się obecnie w stadium transformacji, trudno z całą pewnością przewidzieć dalszy kierunek jej rozwoju.

W psychologii, począwszy od lat 80., zmienia się rozumienie ról związanych z płcią, na co wskazują J. Doyle i M. Paludi (za: Nielsen, 1996). Uznanie psychologów zyskała bowiem koncepcja androgyniczna, tj. uznająca za pożądaną kombinację męskich i żeńskich cech osobowości. Obserwując dorastających, u wielu spośród nich dostrzec można zapowiedź rozwoju osobowości androgynicznej, co mogłoby się w przyszłości przyczynić do mniejszego znaczenia odmienności płci (przynajmniej w życiu społecznym).

5.3. Późna adolescencja. Wiek młodzieńczy

5.3.1. Stabilizacja uczuciowa.

Rozbudowa związków interpersonalnych.

Erotyzm młodzieńczy

Dojrzałość uczuciowa

Wiek młodzieńczy jest pod wieloma względami kontynuacją wieku dorastania, toteż przedstawione w poprzednich rozdziałach zmiany psychiczne rozwijają się dalej w charakterystycznym dla nich kierunku. Rozwój uczuć, przypadający na wiek młodzieńczy, zmierza w kierunku uzyskania dojrzałości uczuciowej, którą charaktery-żuje przejście od zależności uczuciowej do niezależności, od niekontrolowanego uzewnętrzniania uczuć do poddania ich kontroli, od nieopanowanego ulegania uczuciom do ich opanowania, od egocentryzmu do socjocentryzmu (Obuchowska, 1982). Dojrzałość uczuciowa to także zdolność do odraczania reakcji, do powściągliwości, a nieraz i do rezygnacji. Pełnej dojrzałości uczuciowej nie osiąga się jednak w okresie młodzieńczym, kształtuje się ona w dalszych latach, a i wtedy różni ludzie uzyskują ją w różnym stopniu i w różnym zakresie, gdyż na dojrzałość uczuć składa się całe uprzednie życie człowieka, jego doświadczenia w kolejnych fazach rozwoju. Ponadto niejednolite i trudne do ustalenia są kryteria uczuciowej dojrzałości. Wiadomo jednak, że na wiek młodzieńczy przypada wychodzenie z chaosu uczuciowego charakteryzującego dorastanie. Uczucia stabilizują się, nabierają indywidualnego wyrazu. W tym wieku następuje rozwój tzw. uczuć wyższych (ma to związek z myśleniem abstrakcyjnym), do których zalicza się uczucia estetyczne, moralne, patriotyczne itp. Uczucia te są niejednokrotnie przez młodzież maskowane, gdyż często wstydzi się ona wzniosłych słów i gestów.

Rozbudowa związków interpersonalnych

Na wiek młodzieńczy przypada także rozbudowa związków z innymi ludźmi, nie tylko z rówieśnikami. Podstawą związków z rówieśnikami są wspólne zainteresowania i orientacje zawodowe, a grupy stają się heteroseksualne. Na znaczeniu zyskują związki przyjaźni.

Coraz częściej młodzież nawiązuje bliskie i serdeczne kontakty z osobami starszymi wiekiem, chętnie rozmawia z nimi na tematy osobiste, zwraca się o poradę. Konflikty interpersonalne w rodzinie stają się zazwyczaj łagodniejsze, młodzież cechuje większe zrozumienie dla argumentów rodziców, częściowo wzrasta także tolerancja w stosunku do nauczycieli. Uderzająco maleje rola nauczycieli wśród wzorów osobowych wskazywanych przez młodzież: w roku 1949 - 11,5%; w roku 1988 - 2,2% (Gurycka, 1991, s. 213). Przepaść „my - oni” stopniowo maleje, przy czym istotną rolę wydaje się odgrywać uświadamianie sobie przez młodzież zależności od osób dorosłych (w tym zależności materialnej od rodziców). Ujmując ogólnie, związki młodzieży z osobami starszymi w większym stopniu charakteryzuje harmonia niż przepaść generacyjna (Bullens, w: Oerter, Montada, 1982), chociaż media niejednokrotnie prezentują odmienny obraz.

Potrzeby seksualne

Wraz z dojrzewaniem płciowym i powodowanymi przez nie zmianami pojawiają się nowe odczucia i nowe pragnienia. Dotyczą one w znacznej mierze sfery seksualnej, czyli tej dziedziny życia, która wiąże się ze stosunkiem płciowym oraz z bogatą sferą ludzkiego erotyzmu. Oczywiście, seksualizm człowieka nie zaczyna się dopiero w okresie dorastania, gdyż różne jego niespecyficzne przejawy spotkać można już w dzieciństwie. Jednak dopiero teraz, na podłożu dojrzewania płciowego, rozwija się potrzeba seksualna. W okresie dorastania wyraża się ona stanem ogólnego pobudzenia, objawami napięcia seksualnego wywołującymi chęć jego redukowania w dostępny sposób, jakim zazwyczaj jest masturbacja. W okresie