mazierski8

S: AMat..MV M A/1KKSKJ

d',U;ch różnych aparatur pojęciowych. Zdanie przyjęte za prawdziwe w jednej teorii może być fałszywe w drugiej. Konwencjonalizm jest zatem próbą rozstrzygania problemów, w jakich warunkach i na gruncie jakiego języka uznajemy łub nie uznajemy tezy empiryczne. Zwolennicy tego kierunku utrzymują, że isnieje wicie teorii, czyli wiele obrazów rzeczywistości. Na pytanie, jaka jest rzeczywistość, co uznać za prawdę, a co za fałsz, nie można dać określonej odpowiedzi bez przyjęcia takiej łub innej aparatury poję-

wej.

Pomiędzy rzecznikami konwencjonałizmu istnieją różnice poglądów dotyczące zwłaszcza zakresu twierdzeń, które uważa się za konwencje, i sposobu uzasadniania doktryny konwencjonalistycznej. Głównymi przedstawicielami teg kierunku są: E. Le Roy ^lfi, H. Poincare ¹⁷, P. Duhem ^1S i Kazimierz Ajdu-kiewicz. Poincare, jako ,luniark^-a ny kjmwencjpnahsta, uważa tylko naj-ogójnięj^ze^rawa^pi^rodnicze za

^ntaeTustalaiace znaezena?~Ęo5stawowvch pojęć.MetochtT^^ dziła do takich wnioskówTbyfa^analizaTogiczna najogólniejszych praw, czyli zasad mechaniki Newtona. Ajdukiewicz natomiast jest przedstawicielem radykalnego konwencjonalizmu, któremu nada! następujące sformułowanie-,,Konwencjonalizm twierdzi, iż obraz świata nie jest wyznaczony jednoznacznie przez dane doświadczenia. lecz musi przy tych samych danych doświadczenia wypaść rozmaicie, gdy zmienimy aparaturę pojęciową. Wraz ze zmianą aparatury pojęciowej zmienia się, mimo tożsamości danych doświadczenia, obraz świata. Że zaś [...] zmiany aparatury pojęciowej można dokonać dowolnie. przeto i zmiany obrazu świata można dokonać dowolnie, mimo tych samych danych doświadczenia" ¹⁹. A oto sposób argumentacji umiarkowanych konwencjonalistów^2t; na przykładzie analizy pierwszej zasady mechaniki Newtona, która brzmi: „Jeżeli na ciało nie działa żadna siła, to ciało to jest a. spoczynku iub w ruchu jednostajnym, prostolinijnym”. Zdaniem Poinca-rógo zasada ta nie wyraża jakiegoś faktu doświadczalnego, gdyż nie potrafimy nigdy przeprowadzić takiego doświadczenia, w którym ciała nie podlegałyby działaniu żadnej siły. Jeżeli la zasada nie dotyczy faktu doświadczalnego, trzeba ją uważać za konwencjonalnie przyjętą tezę, która wraz z po-zc.-całymi zasadami mechaniki Newtona ma stanowić definicję siły.

Samą pierwszą zasadę mechaniki (z pominięciem pozostałych) konwencjo na liści uważają za definicję równości dwóch odcinków czasowych -'. Wy-

i

fi \\ f'śi’ i. •

pro:‘olin; ^:n*. •a' ] i.:v. y:Yci:

■ lik:

i ■.

m;: TV;

su ?■:..    \ i:

*•'! k ' . ’ •.    •

ta k: V,’

.\;r- i- ,

:‘n

LuI!!■:■•'. : !

I.f •    .

>'• E. Ij e Roy, Uh ;j ositinimne nouucau, ,,Revue de mt‘taphvsique et de rnii-raie', 9 (1901) 138—153.

¹⁷ H. Poincare, No.uka i 'Hipoteza, tłum. z franci. M. H. Horwitz. Warszawa

^is P. D u h e rn, op. cit.

^:J K. Ajdukiewicz, W sprawie artykułu prof. Schaffa o »u)ic>: poglądach jriwoficznych. jWrj Język i poznanie, t. II; Wybór pism z lat 1945—1963. W polemice z prof. Schaffem Ajdukiewicz zaznaczy!, że już w r. 1930 wycofał się z pozycji radykalnego konwencjonalizmu. Por. także art.: K. Ajdukiewicz, Ko.i-ui$tcjomtne pierwiastki w nauce, tamże, s. 34—44 oraz A. Schaff, Poglądy filozoficzne Kazimierza Ajdukiewicza, „Myśl Filozoficzna”, 1(3) (1952) 209—250 : IV sprawie poglądów filozoficznych K. Ajduktewicza, „Myśl Filozoficzna", 3(9) i 1953) 52--53.

^:!!l H. Poincare, op. cit.. s. 80—87.

²¹ Por. J. Pelc. Marian P r z e ! ę c k i, Klemens Szaniawski. Prawu nauki, Trzy studia z zakresu logiki. Warszawa 1957. Zob. art.. M. Przełęcki, Prawa a definicje, s. 52—53.

kr;.

nowiska

t\\UCre]70!l!:i

n?i> =i    •: ’■ j {

dużą rok,. liczyć ś-ic / dany rr rycz nie :Ąi cl za ją mer.,z strzygnięć-.,: istnienia nys stopień A dykto we tu: i-:, iłistu’.'. -.u wencji. lecz przy pomocy