Merton Wstępna lista2

Cenił polskich socjologów i utrzymywał z nimi kontakty. W przedmowie do polskiego wydania "Teorii socjologicznej i struktury społecznej" obszernie omawia polskie lub związane z Polską źródła i inspiracje naukowe. Przytacza swoją korespondencję z Florianem Znanieckim i $tanisław^rem Ossowskim, wspomina o trwalszej znajomości łączącej go z Adamem Podgóreckim i Stefanem Nowakiem, a z młodszego pokolenia z Piotrem Sztompką. Uniwersytet Jagielloński nadał mu doktorat honoris causa. Był także członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk.

W omawianym artykule Robert K. Merton swoją uwagę poświęca analizie wstępnych właściwości grupy. Wyróżnia on 26 właściwości dotykając różnorakich zagadnień- począwszy od członków, jednostek tworzących grupę, przez jej części składowe, więzi i stosunki społeczne zachodzące w jej ramach, kończąc zaś na względnej pozycji społecznej i sile grupy.

Ostrość lub mglistość definicji członkostwa a grupie: grupy różnią się między sobą stopniem ostrości w kwestii uczestnictwa (grupy nieformalne o nieostrych granicach oraz grupy o sformalizowanych procedurach „nabywania członkostwa”). W przypadku braku zdefiniowania uczestnictwa w grupie występują wówczas utrudnienia w kontroli społecznej, zaś orientacja członków grupy w wymogach roli będzie niezdecydowana i nieokreślona.

2. Stopień zaangażowania jednostek w grupę, do której należą: w tym przypadku mamy do czynienia z dwoma rodzajami grup. Po pierwsze są to grupy, które neutralnie można nazważ totalitarnymi- obejmują one i regulują uczucia oraz zachowania swych członków w niemal wszystkich ich rolach społecznych oraz postaciach jaźni (sełves). Po drugie, istnieją „grupy wycinkowe”- obejmują one tylko ograniczony wycinek jaxni i ról swoich członków. Zgodnie z założeniami socjologii możemy przypuszczać, iż prawdopodobne odniesienia grupy do rozmaitych ocen i zachowań zależy od kulturowego stopnia zaangażowania w grupę.

3.    Faktyczny okres trwania uczestnictwa w grupie.

4.    Oczekiwany okres trwania uczestnictwa w grupie.

W grupach takich jak np. szkoła, uczestnictwo posiada rzeczywisty i określony czas trwania, w innych natomiast jest to czas nieograniczony. W studium tego zagadnienia wielokrotnie stwierdzono, że oczekiwania dotyczące względnej trwałości lub tymczasowości mieszkania w danym miejscu oddziałują na zachowania członków społeczności niezależnie od faktycznego trwania pobytu.

5. Faktyczny okres istnienia grupy.

Ó. Oczekiwany okres istnienia grupy.

Okres faktyczny należy odróżniać od oczekiwań związanych z prawdopodobnym okresem jej istnienia: może być to związek powołany „masowo” w celu zaspokojenia określonej potrzeby (powodującej samounicestwienie grupy), jak również może to być związek, któremu towarzyszą oczekiwania nieograniczonego czasu trwania w nieograniczonej czasowo przeszłości. Z kolei różnice w oczekiwanym okresie istnienia grupy będą miały wpływ na: autoselekcje członków, rodzaj i stopień zaangażowania w grupę, na wewnętrzna strukturę organizacyjna oraz inne właściwości.

7.    Absolutna wielkość grupy lub jej części składowych, niekiedy bywa rozumiana nie jako liczba osób, a liczba pozycji w grupowej organizacji. Wówczas związek między wzrostem wielkości a wzrostem złożoności struktur/ społecznej staje się tautologia. Cecha wielkości składowej grupy nie może być jednak utożsamiana z cechą wielkości względnej.

8.    Względna wielkość grupy albo jej części składowych: odnosi się do liczby osób w grupie w stosunku do liczby osób w innych grupach w tej samej sferze instytucjonalnej. Tzn. że grupy lub organizacje o tej samej wielkości względnej będą funkcjonowały inaczej w zależności od ich wielkości absolutnej, zaś grupy o tej samej wielkości absolutnej będą funkcjonowały odmiennie w zależności od ich stosunku do innych grup w środowisku społecznym.

9.    Otwarty lub zamknięty charakter grupy: właściwość ta oznacza stopień ekskluzywności grupy. Cecha ta ma związek z innymi właściwościami grupy, np. jej względnym znaczeniem, stopniem „kompletności”, samodzielności, dopuszczalnej dewiacji itd.

10. „Kompletnośćstosunek członków faktycznych do potencjalnych członków grupy: dotyczy stosunków faktycznych członków grupy lub organizacji do jej członków potencjalnych- tych, którzy spełniają obowiązujące kryteria członkostwa. Stopień kompletności grupy może ieć wpływ na względną pozycję tejże grupy.

11.    Stopień społecznego zróżnicowania: cecha ta odnosi się do liczy statusów społecznych i ról, które można wyróżnić w organizacji grupy. Już co najmniej od czasów Spencera wskazywano na fakt analogii wzrostu wielkości grupy, z jej rosnącym zróżnicowaniem. Cecha ta odnosi się jednak tylko do hierarchicznego zróżnicowania.

12.    Kształt i wysokość drabiny stratyfikacji dnosi się do liczby społecznie wyróżnionych i uszeregowanych warstw, względnej wielkości poszczególnych warstw oraz społecznego dystansu między nimi.

13.    Rodzaje i nasilenie więzi społecznej: daje się wyodrębnić 3 typy więzi ze w^rzględu na jej podstaw^rę: więź społeczna wzbudzona kulturowa (wynikająca z realizacji jednostkowych i grupowych wspólnych norm i wartości), więź społeczna wzbudzona organizacyjnie (wynikająca z realizacji jednostkowych i grupowych celów^r poprzez współzależne działania członków grupy), więź społeczna wzbudzona strukturalnie (wynikająca np. z przeciwstawienia grup własnych grupom obcym, z konfliktów' z innymi grupami itp.).

14.    Skłonność do podziałów wewnętrznych lub jedność grupy: dotyczy skłonności pew^rnej grupy do pow'staw^rania samodzielnych podgrup bądź tez łączenia powstałych podgrup w szerszą organizację, w celu wzmocnienia struktury i funkcji tej organizacji.

15.    Zakres interakcji społecznych w obrębie grupy: w grupach gdzie kontakty' przebiegają wyznaczonymi kanałami (going through channels) istnieje więcej interakcji społecznych miedz)' jednostkami o różnych pozycjach niż wskazuje na to struktura grupy. Natomiast w grupie gdzi jednostki zajmują odmienne pozycje (np. grupa shierarchizow'ana będąca jednak „społeczeństwem równych”) interakcje te są często mniej liczne niż by to wynikało z przepisów' normatywnych.

16.    Charakter stosunków społecznych w grupie: podstawowy wyróżnik grup społecznych; połączenie i kombinacja pięciu zmiennych Parsonsa (afektywne zaangażow^ranie- afektywna neutralność, apsketowość-całościowość, uniwersalizm- partykularyzm, przypisanie- osiąganie, orientacja na kolektyw- orientacja na własną osobę).służ)' do opisania stosunków' społecznych panujących w grupie.

17.    Stopień oczekiwanego konformizmu wobec norm grupy. Tolerancja wobec zachowań dewiacyjnych oraz tolerancja wobec instytucjonalizowanych odchyleń od ściśle określonych norm grupowych: cecha ta dotyczy zakresu swobody w zachow'aniach członków' grupy, uznawanego przez jej pozostałych uczestników'. W przypadku „biurokracji” niektóre grupy i organizacje wymagaką zwykle ścisłego przestrzegania norm przy minimalnej tolerancji wobec spontanicznych odchyleń; inne grupy natomiast zezwalają na duże odchylenie od norm. Merton definiuje „zinstytucjonalizowane nieprzestrzeganie zasad instytucjonalnych”, które wodług niego pojawia się wtedy, kiedy konieczności natur)' praktycznej stojącej przed grupa lub zbiorowością wymagają zachow^rań przystosow'aw'czych, pozostających w sprzeczności z ustalonymi od daw^rna i głęboko zakorzenionymi normami, uczuciami i praktykami. Znaczna część tolerow^ranych odchyleń od norm jest funkcjonalnie niezbędna do zapew'nienia stabilności złożonych struktur społecznych.

18.    System kontroli normatywnej. Sprawow'anie kontroli może się odbywać w różnoraki sposób: poprzez praw^ro, obyczaje bądź też zwyczaje. Przestrzeganie ustalonych i oficjalnie ogłoszonych norm egzekwow^rane jest przez specjalnie pow^rołanych do tego przedstawicieli, jednakże odbywa się ono także poprzez „spontaniczne” reakcje członków' grupy bez wyraźnego przypisania im w tym celu specjalnych ról społecznych.

19.    Stopień widoczności i obserwalności w grupie: cecha ta dotyczy zakresu w jakim normy i wykonywanie ról w grupie dostępne są obserwacji innych ludzi (zajmujących statusy niższe, rówieśnicze i wyższe). Istnieją dowody wskazujące na to, iż cecha widoczności i obserwalności stanowi poniekąd milcząco przyjmowany element wielu analiz grupowej struktury i zachowań,

częściowo dlatego że wiele jej konsekwencji dla struktur)' i procesów' społecznych dopiero obecnie nabiera oczywistości a także dlatego iż wiąże się ona bezpośrednio z jednym z podstawowych problemów' teorii grup odniesienia, ponieważ różnice w znajomości norm grupy wpływają na aspekt, w jakim owa grupa może być przyjęta jako normatywny układ odniesienia.

20. Ekologiczna struktura grupy: cecha ta dotyczy przestrzennego rozmieszczenia członków grupy. Ten stopień przestrzennej i funcjonalnej bliskości wpływa na kształtowanie się stosunków' społecznych na typy kontroli społecznej oraz na siłę zaangażow^rania w grupę jej członków'. Właściwość ta wiąże się prawdopodobnie również z obserwalnością wykonywania ról.

21.    Samodzielność lub uzależnienie grupy od innych grup i instytucji wypełniających swoje funkcje i osiągające przypisane im cele. Nawet w przypadku gdy grupy nie spełniają jednego lub więcej przypisanych jej celów', mogą one istnieć tak długo, jak długo inne grupy w społeczeństwie spełniają dla nich owe wymogi.

22.    Stopień stabilności grupy: właściwość ta dotyczy zdolności grupy do przeciwstawiania się opozycji z zewnątrz, do utrzymania swej struktury' oraz przechodzenia bez zakłóceń do kolejnych stadiów' rozwoju. Jest ona zależna od nacisku środowiska zewnętrznego, nie zaś od wewnętrznej struktury' grupy.

23.    Stopień stabilności strukturalnego środowiska grupy: właściwość ta dotyczy zdolności środowiska społecznego określonej grupy do utrzymania swego charakteru, co przyczynia się także do większego prz)^rstosow'ania danej grupy do środowiska. Jednakże wysoko stabilne środowisko może jednak tworzyć warunki stresowe dla grup podlegających procesom wyraźnych przemian (pojęcie opóźnienia kulturowego Ogburna).

24.    Sposoby utrzymywania stabilności grupy i jej środowiska strukturalnego : funkcje tego typu mechanizmów' może pełnić względna sztywność lub względna elastyczność- w sytuacji nacisków' mogą one zatem utrzymywać swe strukturalne i funkcjonalne właściwości bez zmian bądź właśnie dzięki zmianom strukturalnym. Grupy różnią się znacznie co do sposobów' przystosowania do wewnętrznych i zewnętrznych nacisków'.

25.    Względna pozycja społeczna grupy. Zarówno grupy, jak i jednostki są społecznie uszeregow^rane pod względem prestiżu i dostępu do kulturowo cenionych nagród. Socjologowie za pewnik przyjmują szeregow'anie statusów' w sposób wartościujący, a jednostki zajmujące je, są zaszeregowane w sposób podobny. Natomiast proces rywalizacji dotyczy nie tylko względnej pozycji jednostek, ale tez grup, organizacji i społeczeństw.

26.    Względna siła grupy: właściwość ta dotyczy zdolności grupy do narzucania swoich zbiorowych decyzji zarówno swym członkom, jak i swemu środowisku społecznemu.

Robert K. Merton z niesamowitą dokładnością wchodzi w strukturę grupy, badając jej właściwości, relacje zachodzące między' jej członkami i otoczeniem na różnorakich płaszczyznach. Jednak pomimo ukazania jakże wielu aspektów', sam autor przyznaje iż nie jest to wyczerpująca lista właściwości grupy a jedynie zestawienie najistotniejszych kwestii w celu stworzenia pewnego zarysu, schematu, który' w przyszłości mógłby posłużyć socjologom jako podstawa do kontynuacji badań nad opisem grupy społecznej.

Według mnie właściwości grupy, jakie podał Merton w swoim artykule, są wynikiem niezwykle wnikliwej analizy' tejże kwestii. Socjolog rozłożył niemal na czynniki pierwsze nie tylko grupę społeczną, lecz także jej członków', relacje zachodzące między' nimi jak również wewnątrz tejże grupy. Z pozoru proste procesy, znane w większości z życia codziennego zostały' ujęte w ramy fachowej socjologicznej terminologii. Jest to bardzo istotne, ponieważ każdy człowiek jako jednostka należy' do różnego rodzaju grup społecznych. Należy' zatem mieć świadomość jakie procesy i reakcje wpływają na naszą postawę i zachow'anie, by móc niektórym z nich się poddać, inne zaś odrzucić, by nie wpływały na nas destrukcyjnie. Na co dzień w kręgu ludzkich zainteresow^rań pozostają aktualności i najnowsze wydarzenia ze świata, polityka czy też własne hobby- jawi się to bo wiem jako coś istotnego w naszym życiu. Dlatego też powinniśmy także zgłębiać naszą wiedzę socjologiczną o świecie,w którym ciągle się obracamy, co ułatwiłoby nie tylko rozumienie, lecz może wręcz przewidywanie pewnych procesów' zachodzących w społeczeństwie.

Przypisy:

http://pl.wikipedia.org/wiki'Robert_K._Merton_(socjolog) (data pobrania: 2008-12-03) http:ZAvww.jezyk-polski.pl/pts/swiat/merton.html (data pobrania: 2008-12-03)