obraz6 (7)

sekt, grawitujących mniej lub więcej ku starej wierze mazdaistycznej. Repertuar tych odchyleń przedstawiał się wcale bogato i zrósł się z ziemią perską jako charakterystyczny szczegół jej krajobrazu duchowego.

Tak to ideologia religijna wytrwale broni s i ę przed unicestwieniem, używając całego arsenału środków, aby tylko przemycić następnym pokoleniom swe wartości, mimo jawnie nie sprzyjających warunków zewnętrznych i mimo własnej niepopulamości w przededniu swej katastrofy. Nie jest zadaniem łatwym wyrwać ludziom z serca ideały etyczne, społeczne i religijne, czerpane z własnej spuścizny narodowej. Dowiódł tego na Zachodzie renesans włoski w jedenaście stuleci po upadku cywilizacji antycznej, w Ameryce Łacińskiej renesans aztecki we współczesnym Meksyku, czy też próba nawiązania cio ideałów germańskich w Niemczech hitlerowskich.

Mimo ciągłych, nieodwracalnych zmian w dziejach ludzkości, zmian nie oszczędzają-, cych również religii, które na ogólnej fali dialektyki dziejów podlegają same stałym przekształceniom, pewne ogólne post a-w y, oceny i wartościowania rzutowane w zaświaty wykazują wielką odporność na wartki prąd dziejowy. Czerpią one no^ we siły i soki żywotne z rodzimej gleby nawet wtedy, gdy obca wiara i obcy żywioł etniczny rozerwą w gwałtowny sposób nić tradycji narodowej. Wegetowanie inazdaizmu zaratustriańskiego przez trzynaście .slnlcei od chwili islamizacji Persji • - oto przykład kurczowego trzymania się starej wiary wbrew wszelkim kalkulacjom politycznym i na przekór wyrokowi dziejów. Takiej bez-nadziejnej próby zatrzymania zegara historii mogła dokonać tylko religia.