P1020648 (2)

o

Przyroda i czas

W poprzednim rozdziale rozważaliśmy, jak przyroda, [>osU7egana jako S istoty przestrzenna, jest przedmiotem poszczególnych ludzkich /tuvslów. Teraz podejmiemy próbę korekty nieuzasadnionego w znacznym stopniu obrazu przyrody i środowiska, jaki występuje w literaturze. Twierdzimy w szelako w tej książce, że przyroda i środowisko s.i nie tylko przestrzenne, ale i czasowe i że XX-wieczna nauka pokazała, iż takie rozróżnienie jest samo w sobie niewłaściwe. Wprowadzając teraz ..czas” do naszych rozważań o konkurujących pr/ynnlach, wykorzystamy analizę zmysłowego postrzegania przestrzeni.

Rozważamy poniżej, jak czasowość różnych przyród wiąże się z przeprowadzoną uprzednio analizą zmysłów. Czy zmysły są różnie odniesione do czasu, a jeśli tak, to jakie są tego konsekwencje? W szczególności będziemy analizować zaangażowanie zmysłów w pamięć, bo jest to oczywista droga, na której czas zostaje osadzony w przyrodzie. Potem zbadamy, jak przestrzeń i czas łączą się, by tworzyć poszczególne przyrody. Analizujemy tu różne rodzaje odzwierciedlania czasów w reakcjach na środowisko i w jego konfiguracjach - inaczej mówiąc, kontestacje przyrody są w znaczącej mierze kontestacjami różnych czasów przyrody.

Rozdział ma cztery podrozdziały; jest w nich: krótka historia niektórych zasadniczych ujęć czasu przez nauki społeczne; badanie różnych czasów i ich wejścia w różne przyrody; analiza zmiennego zapamiętywania przyród oraz podsumowanie rozwijające analizę czasu z „perspektywy mieszkańca”, która przezwycięża wiele opisanych w rozdziałach 1 i 3 powyżej niedostatków środowiskowego realizmu i idealizmu.

Nauki społeczne a czas

Zaczniemy od krótkiego zarysu głównych podejść nauk społecznych do badania czasu. Chociaż samo słowo „czas” oznacza rozmaite

n    i,    _ n

P°K^łrw* ®g| *P”łrt /nr g JH! MHH

i\\y j _f|| ,j_{f i/l)}    I ^ |[ ^c I I P^e,*^,1vm

P„nJ,.w„, ggol    jSH • |

cmkiej". ktńni j3| Owkm    B

g,imc »tac,a * h.lrmatlarnyth form M WffiM M wiek dysponuje pojęciem etatu, I cuu | Ind/kirh _lfK>łrt trtUgfl i jest abstrakcyjny, bezosobowy i obiektywny, a nie po ptmtu m<K-widna Iny, Ponadto ta ł>e/osohownść jrsi \po!«< /nu* /organizowana — Durkheim nazywa ją „t/asem społecznym”, ( ,/as stanowi więc „instytucję społeczną , ai/asu nie jest pi/ytiKlimu, Im/ społeczna. Czas jest postrzegany jako obiektywnie dana epolet zna kategoria myślowa tworzona w społeczeństwach, która mo/c się istotnie zmieniać pr/y przejśc iu od jednego społeczeństwa do innego. Czas społeczny jest odmienny od czasu(ów)    i mn prze

ciwstawny, włączywszy czasowe procesy lub rytmy, kióre zamieszkują lub porządkują świat przyrodniczy. W tym podrozdziale rozważymy krótko wkład w analizę czasu, jaki wnieśli Somkin, Merton, Bour-dieu, Marks, Weber, Mead, Giddens, Harvey i Adam.

Sorokin i Merton (1937) dzielą społeczeństwa pod względem tego, czy istnieje w nich osobna kategoria czasu zegarowego ponad kategorią czasu społecznego. Na przykład Nubijczycy nie czynią takiego rozróżnienia. Czas nie jest dla nich jakimś zasobem, czymś, co upływa, co można tracić lub zaoszczędzić (Evans-Pritchard 1940). Jeśli mają jakieś wyrażenia na czas, to dotyczą one działań społecznych opartych na cyklicznych zmianach w przyrodzie. W okresach pozbawionych ważnej aktywności społecznej żyje się bez odwołań do czasu.

Sorokin (1937) zauważa też, że chociaż w większości społeczeństw występuje jakaś forma „tygodnia”, to może on mieć od trzech do szesnastu dni (zob. też Colson 1926; Coveney i High-field 1991: 43-44; Hassard 1990). Żadne inne zwierzę, jak się zdaje, nie przyswoiło sobie tygodnia jako jednostki czasu ani nie wykształciło jakiejś innej jednostki tak niezależnej od zjawisk astronomicznych. W wielu społeczeństwach taki podział czasu odzwierciedla pewne konkretne rytmy społeczne. Na przykład Khasi mają ośmiodniowy tydzień, gdyż co osiem dni odbywa się targ. Siedmiodniowy tydzień pochodzi od Babilończyków, od których przejęli go Żydzi. Były różne próby zmiany długości tygodnia i najbardziej znana jest zmiana we Francji po roku 1789 na dziesięciodniowy i w Związku Radzieckim na pięciodniowy - ale niemal wszystkie