P1120011

1.4. Aktywność muzyczna dziecka a jego możliwości percepcji muzyki

Aktywność to dość szeroko rozumiane pojęcie w pedagogice. Obejmuje ono „różnorakie działania organizmu przejawiające się w jego zewnętrznie dostrzegalnych zachowaniach, jak też w zachodzących w nim procesach psychicznych” [Sobańska J. 1993, s. 22). Przyjmuje się zatem, ze aktywność ma charakter czynności, jeśli jest ukierunkowana i zorganizowana [tamże]. Aktywność muzyczna dziecka jest więc czynnością (czy zespołem czynności) pozostającym w ścisłym związku z wrażeniami słuchowymi. U dzieci do trzeciego roku życia obserwuje się reakcje na dźwięki, melodie, a szczególnie ich rytmiczną warstwę. Przejawia się to w rytmicznych ruchach ciała, w próbach wykonania głosem prostych melodii, w których dokładniej odtwarzany jest rytm niż melodia [Lewandowska K. 1996]. Dzieci w wieku przedszkolnym podejmują próbę aktywności muzycznej w formie śpiewu, dźwiękogestów (lub gry na.instrumencie, klaskanie, tupanie itp.). Okres ten charakteryzuje się łączeniem tych form z motory cznością ruchową. Zatem w działaniach edukacyjnych fakt ten winno się wykorzystywać. Niekiedy jednak nauczyciele, w imię nie najlepiej pojętej dyscypliny hamują ten naturalny odruch dzieci swoimi zakazami.

Dziecko więc czując się tym zakazem skrępowane swoją uwagę skieruje na powstrzymywanie się od ruchu, a jego percepcja zostaje ograniczona. W młodszych klasach szkoły podstawowej również obserwuje się wiele sytuacji,'w których naturalna chęć do aktywnego bycia z muzyką poprzez tworzenie jej ruchami ciała jest ograniczana. A jest to ten rodzaj aktywności, który będąc naturalnym dla potrzeb rozwojowych dziecka winien być jak najczęściej wykorzystywany.

Poszukując związków pomiędzy percepcją muzyki a aktywnością dziecka należy uświadomić sobie cel tych poszukiwań. Poprzez zabiegi edukacyjne chcąc wprowadzić dzieci w świat muzyki artystycznej tak aby nie postrzegały jej jako obcej i trudnej, można to zrobić w dwojaki sposób:

•    upraszczając fragmenty utworów muzycznych poprzez tzw. „rozrywkowe” aranżacje (jak to zrobiono np. z symfonią g-moll W. A. Mozarta i innymi utworami), traktując ten zabieg jako „ułatwiający” słuchanie muzyki,

•    przedstawiając dzieciom logiczne fragmenty utworów (w możliwej dla danego utworu formie aktywności). Własna aktywność gra, śpiew, ruch z muzyką, teatralizacja lub rysunek będą wspomagać skierowanie zainteresowania i uwagi, będą tym bodźcem który wzmocni zapoznawanie i zapamiętywanie. Następnym etapem może być prezentacja utworu w całości, które dziecko wysłucha chętnie, jako poznany już „swój” utwór

Pobudzenie aktywności dziecka w związku z poznawaną muzyką będzie ponadto konkurować z popularnymi utworami słuchanymi przez radio i TV. Może się okazać, że bierność w słuchaniu muzyki łatwej będzie mniej zajmująca niż aktywność w toku poznawania muzyki „trudnej”. Ponadto w edukacji — aby była dynamicznym elementem rozwoju — należy stawiać wymagania nieznacznie przekraczające obecne możliwości dziecka. Bo tylko pokonując trudności będzie się ono stale rozwijać [Kot R. 1992]. W pracy Lipskiej E. i Przychodzińskiej M [1991, s. 216-237] znajdujemy propozycje różnych form aktywności [s. 225 i 226] w powiązaniu z percepcją muzyki:

„• dobieranie wiersza lub fragmentu prozy do wybranego utworu muzycznego

•    odegranie przez dzieci scenki dramatycznej [...]

•    analiza związku tekstów pieśni z muzyką

•    wyrażanie muzyki w formie plastycznej

•    słuchanie wyłącznie z ćwiczeniami rytmicznymi” [tamże, s. 225,226].

Wątpliwości budzi „analiza tekstu pieśni z muzyką”.¹

Z własnych wieloletnich obserwacji pedagogicznych stwierdziłam, że pieśni artystyczne — pomimo niewielkiego rozmiaru — stwarzają duży problem w percepcji dzieciom. Prawdopodobnie przyczyną tego zjawiska jest jakość kompetencji muzycznej ucznia [Sacher W. 1997] ukształtowanej najczęściej przez środki masowego przekazu. Wykonujący pieśni artyści, posługujący się dobrze wyszkolonym głosem postrzegani są jako „dziwni, obcy” w stosunku do setek wykonań piosenek popularnych przez wykonawców o głosach nie szkolonych Barwa tych głosów jest bliższa dzieciom także dlatego, że jest zbliżona do ich własnej Istnieją więc podstawy, aby zrezygnować z prób biernego poznawania pieśni artystycznych, kierując aktywność dzieci na poznawanie tych utworów muzycznych, które są im bliższe.

Dzieci w naturalny sposób potrafią eksponować swoje odczucia, pochodzące od muzyki poprzez aktywność ruchową. To najbardziej naturalny sposób reakcji na jej słuchanie [Krasoń K. 1996].

1

W pracy M Przychodzmskiej [1995] „Słuchanie muzyki w klasach 1-3" uwzględniono wybór 25 pieśni artystycznych