PICT0063 (4)

122    _ J. Bendkowski, G. Radziejowska;

kosztów całkowitych wymaga zatem współpracy komórek organizacyjnych w celu osiągnięcia korą-ści w skali przedsiębiorstwa

5.3. Metody kalkulacji kosztów w przedsiębiorstwie

Zwiększenie efektywności gospodarowania materiałami wymaga znajomości kształtowania się kosztów w różnych przekrojach klasyfikacyjnych. Informacje takie są niezbędne przy podejmowaniu decyzji w sferze zaopatrzenia dotyczących wyboru: źródeł zakupu, asortymentu potrzebnych materiałów, częstotliwości zamówień, wielkości partii dostaw, „make or bu/’ i wielu innych dotyczących działalności zaopatrzeniowej. Żaden specjalista ds. zakupu nie może sobie pozwolić na nieznajomość różnorodnych metod kalkulacji i księgowania kosztów [9J. W literaturze i praktyce przemysłowej koszty klasyfikowane są według różnych kryteriów. Każda z wyodrębnionych w przedsiębiorstwie struktur kosztów dostarcza informacji pozwalających na ustalenie i ocenę czynników wpływających na poziom i dynamikę kosztów.

Źródłem informacji do oszacowania kosztów zaopatrzeniowych jest prowadzony w przedsiębiorstwie rachunek kosztów, który w logistyce ma za zadanie przyporządkować i rozliczać koszty logistyki na poszczególne nośniki, źródła i miejsca ich powstawania.

Do metod kalkulacji kosztów zalicza się:

-    rodzajowy układ kosztów,

-    kalkulacyjny układ kosztów,

-    układ wg miejsc powstawania,

| rachunek kosztów działań.

Rodzajowy układ kosztów

Rodzajowy układ kosztów grupuje pierwotne jednorodne składniki kosztów, dzięki czemu można stwierdzić, jaki jest udział, wpływ i znaczenie poszczególnych czynników produkcji w przedsiębiorstwie oraz na które z pozycji kosztów powinny być skierowane działania racjonalizujące [16]. W tym układzie można wyróżnić następujące grupy kosztów:

-    koszty materiałowe:

i koszty zużycia materiałów,

| koszty zużycia paliw i energii,

■    amortyzacja,

■    koszty usług obcych (remonty, transport),

■    inne koszty materiałowe;

Koszty logistyczne zaopatrzenia___123

-    koszty niematerialne:

•    płace,

*    ubezpieczenia,

■    podatki i opłaty,

■    inne koszty niematerialne.

Cechą charakterystyczną układu rodzajowego całkowitych kosztów własnych jest to, że jest on jednolity dla całej gospodarki narodowej. Analiza kosztów odnosi się do całego przedsiębiorstwa i ogranicza się tylko do wskazania zmian w poszczególnych rodzajach kosztów. Z punktu widzenia zaopatrzenia analiza kosztów dostarcza danych dotyczących udziału kosztów zużycia materiałów w całkowitych kosztach własnych. Poszukując możliwości minimalizacji kosztów, nie można pominąć ich wpływu na całokształt działalności przedsiębiorstwa, szczególnie jest to widoczne w materiałochłonncj produkcji [16]. Zależność tę uwidacznia podany przykład. Koszty materiałowe stanowią 70% całkowitych kosztów. Jeżeli wygenerowany zysk stanowi 10% wartości sprzedaży, to obniżenie kosztów o 2% (jest to możliwe w prawie każdym przedsiębiorstwie) daje 2% wzrost stopy zysku. A zatem obniżka kosztów materiałowych może być źródłem wzrostu zysku.

Kalkulacyjny układ kosztów

Kalkulacyjny układ kosztów służy do ustalenia jednostkowych kosztów wyrobów i usług [16]. Wyodrębnia się w nim następujące grupy kosztów:

-    koszty bezpośrednie:

*    materiały bezpośrednie,

■    płace bezpośrednie,

■    paliwo technologiczne,

■    inne koszty;

-    koszty pośrednie:

•    koszty wydziałowe,

•    koszty ogólnozakładowe,

*    straty na odpadach technologicznie uzasadnionych,

■    koszty sprzedaży.

Koszty bezpośrednie dają się wprost odnieść do określonego wyrobu, usługi, zlecenia produkcyjnego na podstawie dokumentów źródłowych. Natomiast koszty pośrednie rozlicza się na jednostkę wyrobu za pomocą tzw. kluczy podziałowych.

Układ kalkulacyjny kosztów pozwala stosunkowo łatwo ustalić wielkość uzyskanej obniżki kosztów, względnie przekroczenie poszczególnych składników kosztów [16). Można zatem poszukiwać rozwiązań pozwalających na obniżenie kosztów materiałów bezpo-