PICT5947

niku dokonanej w ten sposób analizy. Toteż przy użyciu klasycznych technik analizy dokumentów niemożliwy jest praktycznie rzecz biorąc —jakikolwiek podział pracy lub wykorzystanie nowoczesnych środków' technicznych, np. maszyn liczących (P. Attcslander i inni, 1969, s. 63).

W obrębie rozumianych w ten sposób technik wyróżnia się m.in. analizą wewnętrzną i zewnętrzną dokumentów', które wzajemnie się uzupełniają i ubogacają.

Analiza wewnętrzna polega na dokładnym poznaniu treści dokumentu, właściwym ich rozumieniu i wyjaśnieniu, w tym także „na wyodrębnieniu z kontekstu składników pierwszoplanowych, myśli przewodnich i istniejących między nimi wzajemnych więzi” (W.P. Zaczyński, 1995, s. 165). Jest równoznaczna ^jakościową analizą dokumentów i dotyczy interesującego badacza problemu.

Analiza zewnętrzna dokumentu jest uzupełnieniem analizy wewnętrznej. Polega na ustaleniu czasu, warunków i okoliczności, w jakich powstał dany dokument, a także jego identyfikacji z autorem i adresatem, dla którego został sporządzony, czy też ewentualnego jego wpływu, jaki wywarł na bieg określonych wydarzeń. Również i w tym przypadku ustalenia powyższe dokonuje się głównie, opierając sic na własnych domniemaniach czy' ocenach.

Nowoczesne techniki analizy dokumentów

Próbą przezwyciężenia subiektywnego charakteru zarysowanych dopiero co klasycznych technik są nowoczesne techniki analizy dokumentów. Szerokie zastosowanie znalazły w Stanach Zjednoczonych, poczynając od lat dwudziestych ostatniego stulecia. Polegają one głównie na ilościowej analizie dokumentów. Dlatego też nazywa się je często ilościowymi technikami analizy dokumentów. Przy czym ilościowy opis dokumentów nie oznacza wyrażania go wyłącznic w postaci liczb absolutnych lub procentach. Dopuszczalne i faktycznie stosowane są również takie wyrażenia jak „zawsze", „często”, „rzadko”, „nigdy” itp.

Techniki tego rodzaju zakładają konieczność dokładnego ustalenia zakresu materiału, mającego stanowić podstawę analizy, i dokładnego określenia głównych problemów będących jej przedmiotem.

Ustalając zakres materiału badawczego, należy zadecydować, jakiego rodzaju dokumenty i jaka ich ilość są niezbędne dla rozwiązania postawionego w badaniach problemu. Zachodzi także potrzeba zastanowienia się, czy będzie się poddawało analizie cały dokument, czy tylko jego część i jaką. Ważny wydaje się także sposób gromadzenia potrzebnych dokumentów, stąd też warto pomyśleć i o tym, jak je uzyskać. Odpowiedź na tak postawione (lub podobne) pytania jest różna w zależności od rodzaju podjętych problemów badawczych.

badania mają dotyczyć. Ustalenie wszystkich wskaźników nic zawsze jest możliwe przed rozpoczęciem analizy dokumentów. Dlatego na wstąpić określa siq przede wszystkim te najważniejsze wskaźniki wynikające z celu badań i łatwo dostrzegalnej zawartości dokumentów. Pozostałe wskaźniki określa się zwykle w trakcie dokonywanej analizy dokumentów.

Precyzyjne ustalenie problemów badawczych wraz z dokładnym wyszczególnieniem wskaźników interesujących badacza zjawisk stanowi cechą konstytutywny nowoczesnych technik analizy dokumentów. Dalsza ich analiza polega już. tylko na odpowiednim przyporządkowaniu zawartych w nich danych, do odpowiadających im i dokładnie opisanych wskaźników. W ten sposób możliwe jest praktyczne zastosowanie pomiaru w analizie dokumentów. Na przykład można przedstawić ilościowo takie występujące w nich dane, jak liczba poprawnych rozwiązań (zadań) lub błędów w zeszytach z matematyki czy też określonych terminów, pojęć, sądów, zawartych w dokumentach pisanych.

Nowoczesne techniki analizy dokumentów — dzięki możliwości ilościowego przedstawiania zawartych w nich danych — wydają się bezsprzecznie bardziej obiektywne, niż omówione poprzednio techniki klasyczne. Ale bynajmniej nic stanowią one przeciwwagi w stosunku do tamtych. Słusznym postulatem wydaje się łączne stosowanie obu typów powyższych technik.

Jakościowa, ilościowa i formalna analiza dokumentów

Oprócz klasycznych i nowoczesnych technik analizy' dokumentów mówi się nader często o ich jakościowej, ilościowej i formalnej analizie. Przy- czym technika jakościowa kojarzy się zwykle z jedną z klasycznych technik analizy dokumentów, a technika ilościowa i formalna z pewnymi odmianami nowoczesnych technik tego rodzaju.

\uższc lub podobne pytania, można dowiedzieć się bezpośrednio lub pośrednio o poziomic osiągnięć szkolnych ucznia, jego niektórych czynnościach poznaw-

Analiza jakościowa dokumentów, nazywana również analizą treściową, polega na jakościowym opisie i interpretacji zawartych w dokumentach treści. Przy czym uwzględnia się na ogół zarówno treści jawne, jak i ukryte analizowanych dokumentów. Dawniej analizą treści obejmowano jedynie treści jawne (por. B. Bcrclson, 1952, s. 18). W stosowaniu jej usiłujemy odpowiedzieć zwłaszcza na takie pytania, jak: co chciał przedstawić autor danego dokumentu, jakie wyraził w nim treści, o czym mogą one świadczyć, na czym polega ich oryginalność. Na przykład w wyniku treściowej analizy zeszytów szkolnych, uwzględniając po-

223

i