PICT6325

256 WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

-    pytania domagające się informaq'i w sprawach, o których badani nie mają nic lub niewiele do powiedzenia;

-    pytania o zdecydowane stanowisko w określonej sprawie, gdy tymczasem osoba badana nie ma co do tej sprawy wyrobionego zdania;

-    pytania sformułowane w sposób nieprecyzyjny, sugestywny lub zbyt trudne (por. S. Szostkiewicz, 1961, s. 94-97).

Nade wszystko zaś nie wolno zapominać, że metoda sondażu diagnostycznego upoważnia głownie do poznania opinii Jpjjdanych. na temat podjętych problemów badawczych. Nie może natomiast pretendować do rozstrzygania o słuszności lub fałszywości tych opinii. O tym z reguły decydują inne metody badań pedagogicznych.

Skuteczność zastosowania metody sondażu diagnostycznego zależy w cłużym stopniu bd świadomego i celowego rozwijania pozytywnej motywacji osób badanych do składania szczerych i w miarę przemyślanych wypowiedzi. Warto też podeprzeć je pytaniami wymagającymi odpowiedzi w postaci określonej skali ocen (por. F. N. Kerlinger, 1986, s. 443 i n.), o czym mowa jest w dalszej części niniejszego rozdziału.

6' Analiza dokumentów

Metodą mniej na ogół docenianą - w porównaniu z pozostałymi metodami badań pedagogicznych - jesńanaliza dokumentów. Przybiera ona przeważnie - poza wykorzystaniem jej^»ropfacowaniach historycznych - charakter metody uzupełniającej, a nie podstawowej. Dzieje się tak często z powodu braku możliwości jednoznacznej interpretacji badanych dokumentów, a tym samym pewnego niedosytu co do trafnej i rzetelnej ich analizy.

Określenia analizy dokumentów i ich rodzaje

Analiza dokumentów polega na uporządkowaniu i interpretacji zawartych w nich treści pod kątem problemu (celu) badawczego lub także hipotezy roboczej. Charakterystyczną jej cechą jest to, że dotyczy ona w dużej mierze nie tylko materiału otrzymanego w procesie zainicjowanych specjalnie badań, lecz także w wyniku działań nie związanych bezpośrednio z podejmowanym procesem badawczym. Zależy to od rodzaju doku* mentu poddanego analizie.

Chodzi tu o dokumenty szeroko rozumiane, obejmujące nie tylko materiały archiwalne w ścisłym znaczeniu tego słowa, lecz także takie aktualne wytwory dzieci i młodzieży, jak: rysunki, zeszyty szkolne, listy, pamiętniki czy twórczość literacka. Dokumentem może być również kronika klasy lub szkoły, różnego rodzaju zapisy w dziennikach klasowych, sprawozdania dotyczące różnych spraw z żyda szkolnego czy zakładowego, sondaże i roczniki statystyczne, a niekiedy poniekąd także prace konstrukcyjne czy wytwórcze z plasteliny, gliny, tektury, drewna, metali, włókna wykonane przez dziewczęta i chłopców.

Słowem, dokumenty objęte analizą mogą - ze względu na ich formę - przybrać postać dokumentów pisanych (węrbaJn3L(S, ^frówyćh (statystycznych) lub obrazowo-dźwiękowych (pozapisemnych i pozacyfro-vtych). Do dokumentów pisanych zalicza się m.in. protokoły i sprawozdania z rad pedagogicznych, świadectwa szkolne, prace pisemne uczniów łącznie z ich samorodną twórczośrią literacką, opracowania publicystyczne i naukowe. Dokumenty cyfrowe dotyczą różnych zestawień statystycz-nych na tematy związane z oświatą, wychowaniem, kształceniem w kraju ^-iśiYiecie. Dokumenty obrazowo-dźwiękowenatomiastebejmują swym zasięgiem "rysunki, nagrania magnetofonowe i ^ideomagnetofohowe. fil-mjTfbtógiafie, przeźrocza (poTW. P. Zaczyński, 1995, s. 159 i n./Specjal-/jną grupę dokumentów w ich szerokim rozumieniu stanowią wspomniane //wcześniej prace wytwórcze (konstrukcyjne), które - jak sądzą psycholo-I Agowie - mogą być, podobnie jak rysunki, ważnym źródłem informaqi uo dzieciach i młodzieży (por. Z. Skórny, 1974, s. 123).

I Ze-względu zaś na pochodzenie-dokumentów dzieli się je na doku-menfy zastane (przypadkowe) i intencjonalnie tworzone (systematyczne), czyli dokumenty powśfającó niezależnie od intenqi badacza i dokumenty powstałe z jego inspiracji, np. wypracowania, rysunki, pamiętniki (por. W. P. Zaczyński, 1995, s. 161).

Analiza dokumentów - niezależnie od ich rodzajów - dopomaga w rozwiązywaniu wielu problemów badawczych z zakresu pedagogiki, a zwłaszcza w bliższym ich sprecyzowaniu. W wypadku zaś, gdy dotyczy dokumentów intencjonalnie tworzonych, sprzyja nie tylko lepszemu poznaniu dzieci i młodzieży, lecz także umożliwia im odreagowanie przykrych i bolesnych przeżyć, skłania do refleksji nad własnym postępowaniem i podnosi ich poczucie własnej wartości.

Na ogół rozróżnia się klasyczną (jakościową czy opisową) i nowocze-snV(ilośĆTowąj"anairzę~ dokumentów (por. M. Duyerger, 1961, s. 126 i n.).