Do głównych funkcji włókien przywspólczulnych nerwów błędnych w ob-rębie przewodu pokarmowego należy regulacja perystaltyki przełyku, pobudzenie motoryki i wydzielania kwasu solnego w żołądku, pobudzenie wydzielania soku trzustkowego oraz pobudzenie wytwarzania i wydzielania żółci. Nerwy miedniczne wpływają na regulację motoryki, wydzielania I przepływu krwi w końcowym odcinku przewodu pokarmowego. Bardzo ważna jest ich rola w odruchu defekacyjnym.
Unerwienie wspófczulne (sympatyczne) przewodu pokarmowego pochodzi od włókien przedzwojowych zaczynających się w jądrze pośredniobocznym rogów bocznych rdzenia kręgowego w odcinku Th5-L2. Włókna przedzwojo-we wychodzące z rdzenia kręgowego biegną do pnia współczulnego, a następnie jako nerwy trzewne dochodzą do splotu trzewnego i odchodzących od niego wtórnych splotów, a także do splotu miednicznego. W splotach tych znajdują się zwoje, gdzie dochodzi do przełączenia na komórki zwojowe. Włókna pozazwojowe, adrenergiczne, uwalniające na swych zakończeniach noradrenalinę, biegną wraz z naczyniami i, tworząc sploty okołonaczymowe, dochodzą do narządów przewodu pokarmowego. Kończą się przede wszystkim na neuronach enterycznego autonomicznego układu nerwowego. Część włókien pozazwojowych adrenergicznych dochodzi bezpośrednio do komórek narządów docelowych, głównie włókien mięśni gładkich. Pobudzenie nerwów współczulnych wpływa hamująco na motorykę i przepływ krwi w przewodzie pokarmowym, ponadto reguluje jego czynność wydzielniczą Uogólniając, można powiedzieć, że nerwy współczulne hamują aktywność przewodu pokarmowego, wywołując skutki odwrotne do skutków działania nerwów przywspółczulnych.
Pierwotne wstępujące włókna czuciowe przekazują informacje z przewodu pokarmowego do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie warunkują odczulanie sytości, nudności, bólu, a także w wyniku długich odruchów wago-wa-ga mych .o współczulnych jelitowo-jelitowych warunkują regulację odruchowa tak oh czynności przewodu pokarmowego, jak aktywność wydzielniczą motoryczna Część pierwotnych wstępujących włókien czuciowych biegnie w obrębie nerwów błędnych i tą drogą dociera bezpośrednio do ośrodkowe-
gQ układu nerwowego, pozostałe włókna biegną w obrębie nerwów współ-^ulnyc*1 lub nerwów miednicznych, a ich ciała komórkowe znajdują się
w obrębie zwojów rdzeniowych.
pierwotne wstępujące włókna czuciowe przekazują impulsy z receptorów, które dzieli się ze względu na miejsce ich lokalizacji na receptory ślu-jjwkowe, mięśniowe i surowicówkowe. Receptory śluzówkowe zlokalizowane w obrębie błony śluzowej charakteryzują się małą specyficznością. Mogą reagować na kilka rodzajów bodźców, takich jak bodźce mechaniczne, chemiczne, hiperosmolamość treści pokarmowej, ciepło oraz zimno. Głównym bodźcem pobudzającym receptory mięśniowe jest zmiana napięcia mięśniowego. Ponadto część receptorów mięśniowych jest wrażliwa na niedotlenienie, pełniąc rolę nocyceptorów. Receptory surowicówkowe reagują na bodźce mechaniczne, takie jak ruch, rozciąganie, ucisk, a także są wrażliwe na niedotlenienie.
Pierwotne wstępujące włókna czuciowe mogą być też pobudzane przez czynniki hormonalne i nerwowe. Włókna czuciowe zaczynające się w Wonie śluzowej i biegnące w obrębie nerwów błędnych mogą być pobudzane przez cholecystokininę (CCK) i serotoninę. Stwierdzono też, że receptory mięśniowe, których włókna biegną nerwami błędnymi i nerwami rdzeniowymi, mogą być pobudzane za pomocą bradykininy. Ponadto istnieją doniesienia, że do pobudzenia pierwotnych wstępujących włókien czuciowych może dochodzić pod wpływem takich substancji, jak: acetylocholina, adrenalina, noradrenalina, substancja P, pentagastryna, insulina i prostaglandyny. Wydaje się jednak, że jest to skutek pośredni, będący wynikiem zmian aktywności przewodu pokarmowego, przede wszystkim zmian jego motoryki pod wpływem tych mediatorów.
Pobudzenie pierwotnych wstępujących włókien czuciowych, oprócz przekazywania impulsów czuciowych do ośrodkowego układu neiwowego, powoduje aktywację odruchów regulujących czynności przewodu pokarmowego, w których włókna czuciowe stanowią drogę dla tych odruchów. Ponadto pierwotne włókna czuciowe są podłożem anatomicznym dla odruchów włó-kienkowych. Odruchy te w całości przebiegają w obrębie jednego neuronu czuciowego. Dochodzi w nich do zwrotnej antydromowej impulsacji do miejsca zadziałania bodźca i uwalniania takich mediatorów, jak substancja P oraz CGRP. Mediatory te powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i lokalne zwiększenie przepływu krwi, co działa ochronnie na tkankę.