problemy (380)(1)

Oczywiście, dokładniejsze przewidywanie skali tego wzrostu napotyka obecnie duże trudności ze wzglądu na krótkość ciągów statystycznych, na których możemy się opierać. Wielkie przemiany techniczne i ustrojowe, zaszłe na świecie w toku i w konsekwencji II wojny światowej sprawiają, że w praktyce opierać się możemy na ciągach 10— -i-15-letnich. Rzecz jasna, tempo przewidywanego wzrostu produkcji będzie zupełnie inne, gdy rzutujemy w przyszłość krzywą ostatniego 15-lecia — a zupełnie inne gdy rzutować będziemy dane ostatniego 20-lecia (od 1938 r.), czy ostatniego 30-lecia (od dnia kryzysu światowego). Przy przyjęciu za punkt wyjścia roku 1931 otrzymaliśmy wynik zawyżony, na skutek przyjęcia zaniżonej bazy wyjściowej ⁵*.

By jednak od tych, skrajnie abstrakcyjnych rozważań, przejść do rzeczywistości — należy wprowadzić rozróżnienie krajów świata na 1) zaawansowane i opóźnione gospodarczo, 2) kapitalistyczne i socjalistyczne.

Zatrzymajmy się chwilę na pierwszym z tych podziałów, którego doniosłość dotarła ostatnio do świadomości opinii światowej.

Stan rzeczy w tym zakresie na kuli ziemskiej zobrazować można w sposób następujący”:

	Kraje bogate	Kraje średnie	Kraje biedne
Ludność w min	430	' 470	1600
•/• ludności świata Średni dochód roczny na głowę	16%	17%	67%
'W $	4608	150$ „	40$
Prawdopodobieństwo żyda	63 lata	52 lata	30 lat
*/• analfabetów powyżej lat 10	5%	20%	78%
Inwestycje na głowę robotnika	' 100	40	10
Wydajność pracy w rolnictwie	100	40	8

Jeśli spojrzeć na sprawę od strony ekonomicznych wyników pracy ludzkiej — to wyniki będą następujące:

” Brown H., Bonner J. and Weir J. The Next Hundred Years, New York 1958. W opracowaniu tym przy przyjęciu niskiej bazy wyjściowej wiele wykresów już około r. ^000 zmienia się w linię pionową.

** Friedmann J. Le Point Quatre. These de 1’Institut d Etudes Politiąues de Paris (dane zaokrąglone).

*♦ Clark C. Theory o/ Economic Crowth Ecbnometrica, XVII, Suppl., July 1949, s. 112—118. IU (International Unit) oznacza u Colin Clarka, jak zawsze, ilość dóbr i usług, które można było dostać za 1 dolara USA w latach 1925—1934. Dochód krajów zacofanych jest w tym obliczeniu jeszcze nieco wyolbrzymiony przez doliczanie do konsumpcji własnej rolników zysku, który przypadłby hurtownikom w wypadku komercjalizacji tej konsumpcji. Rozpiętość w dochodzie rocznym jest oczywiście mniejsza niż w godzinowym, ze względu na mniejszą przeciętną ilość

v    '    /

Dochód w IU na jednostkę zatrudnioną w latach bezpośrednio powojennych wynosił*⁴:

Chiny	za godz. pracy — 0,03	rocznie — 138
Indie	— 0,08	— 223
Włochy	- . — 0,18	— 395
Holandia	— 0,44	— 1054
Australia	— 0,64	1421
USA	— 1.00	— 2222

Tak przeraźliwy jest aktualny stan rzeczy.

Jeszcze ważniejszą jednak dla nas rzeczą jest kierunek zachodzących w tym zakresie zmian. W świecie kapitalistycznym, obejmującym obecnie V3 ludzkości, zmiany te dadzą się scharakteryzować paroma przykładami. I tak: dochód narodowy na głowę ludności w USA z jednej, a w Indiach i w Grecji z drugiej strony zmieniał się jak następuje:

USA : Indii w r. 1938 — 15,3 :1 w r. 1948 — 21,2 :1 »

USA: Grecji w r. 1938 —    4,2:1

w r. 1950 —    6,7: 1 ³⁶

W ostatnich badaniach nad wzrostem gospodarczym przyjmuje się, że kraje biedne inwestują poniżej 5% swego dochodu narodowego, a kraje rozwinięte Zachodu 10—15%. Przyjęte jest też (na podstawie. głównie doświadczenia USA w latach 1870—1950) przyjmować, że stosunek wzrostu inwestycji netto do wzrostu produkcji wynosi per saldo mniej więcej 3:1, wykazując dużą stabilność. Normalny dla krajów Zachodu (a niewystarczający przecież krajom zacofanym, z ich słabym ekwipunkiem i silnym przyrostem naturalnym) wzrost dochodu o ok. 3% rocznie wymaga więc poświęcenia na inwestycje rocznie co najmniej 9% dochodu narodowego, gdyby zaś chcieć osiągnąć wzrost produkcji nieco większy, choćby 4% rocznie — trzeba by przeznaczyć na inwestycje 12% dochodu narodowego³⁷. Tylko, że łatwo inwestować rocznie 12% tym, którzy mają wielki dochód.

W dpdatku trend przemian w zakresie eksportu kapitałów z krajów zaawansowanych do opóźnionych również nie rokuje obecnie wielkich godzin pracy na rok w krajach rozwiniętych. Rozpiętość stopy życiowej między wymienionymi krajami jest faktycznie większa niż w podanym zestawieniu ze względu na większe obciążenie rodzinne pracujących w krajach opóźnionych.

” Obliczone wg Woytinsky W. ’S. and Woytinsky E. S. World Population and Production. Trends and Outlook, New York 1953, s. 389—390 i 392-393.

³⁹ Obliczone wg C. Clark Condittons of EcoTiomic Progress, wyd. London 1957, s. 58. Liczby te podajemy ze wszystkimi zastrzeżeniami dotyczącymi porównań dochodu społecznego w krajach zaawansowanych i opóźnionych, o których mówimy szerzej na s. 323 i nast.

” Lundberg E. Capital Formation and Economic Progress Skandinavska Banken , Quartcrly Revicw, XXXVI, nr 4, Oct. 1955, s. 108.