S5008520

1

Mniej ciemnych punktów istnieje w historii Tracji w interesująeyn nas okresie. Na tych obszarach wyróżniają się 2 grupy chronologiczne materiałów typu kultury lateńskiej. Starszą z nich tworzą nieliczne zu-bytki wczesnolateńskie. Młodszą zabytki środkowolu leńskie i póżnolu-teńskie, znane głównie z zespołów grupy Padea-Panagjurski Kolonii, która zajmowała obszar Kotliny Sofijskiej oraz centralną część północnej Bułgarii (zachodnią część Dolnej Mezji).

Przypomnijmy zasadnicze momenty z historii Celtów w tej strefie Wiadomo, że przed 280 r. p.n.e. dokonali oni dwóch (lub jednego ?) najazdów na Trację. Po załamaniu się wielkiej inwazji Celtów na Macedonię i Grecję w 277/276 r. p.n.e. powstało we wschodniej Tracji państwo celtyckich Tylenów, które istniało zapewne do 213 r. p.n.e. i tworzyło w tym czasie najprawdopodobniej główną siłę polityczną w Tracji. Zwraca uwagę, że na krótko przed upadkiem i rozbiciem Tylenów przesiedlili się z Europy do Azji Mniejszej celtyccy Aigosagowie, których pierwotne siedziby znajdowały się przypuszczalnie w Tracji. Z tymi pierwszymi najazdami celtyckimi lub dobą istnienia państwa Tylenów łączy się grupa wczesnych zabytków kultury lateńskiej z Tracji. Trzeba zaznaczyć, że nie koncentrują się one w rejonach, w których można umieszczać siedziby Tylenów. Zachodzi więc daleko idąca zbieżność w tej dziedzinie między Tylenami a Brltolagami (i Kora Iłami — o ile to było rzeczywiście plemię celtyckie). Oba plemiona znalazły się w strefie silnych bezpośrednich oddziaływań cywilizacji hellenistycznej i oba nie pozostawiły po sobie zespołów kultury lateńskiej. W obu przypadkach nastąpiła szybka asymilacja kulturowa tych. plemion. Wydaje się, że asymilacji kulturowej Tylenów sprzyjał fakt uzyskiwania przez nich od Bizancjum (a zapewne także od innych polisów greckich tego regionu) wysokiego trybutu, co przypuszczalnie wpływało hamująco na rozwój ich własnej wytwórczości — szczególnie rzemieślniczej.

Nieliczny zespół wczesnych zabytków lateńskich z Bułgarii nie dostarcza danych dla wyciągania wniosków na temat punktu wyjścia migracji celtyckiej, która doprowadziła do pojawienia się tych zabytków na terenie Bułgarii. Zwraca jednak uwagę fakt wystąpienia w Mezek metalowych elementów wozu bojowego, gdyż we wschodniej części ziem celtyckich analogiczne znaleziska są znane tylko z Siedmiogrodu i rejonu górnej Cisy. Nakazuje to liczyć się z możliwością udziału Celtów z tego rejonu w uformowaniu się populacji Tylenów lub pochodzenia obu populacji (siedmiogrodzkiej i ty łebskiej) z tej samej strefy świata celtyckiego, w której w tym czasie utrzymywał się nadal zwyczaj pochówków z wozami bojowymi.

Innym plemieniem, zapewne celtyckim, z Tracji byli Serdowie, którzy zamieszkiwali Kotlinę Sofijską. Charakterystyczna jest koncentracja celtyckich nazw miejscowych właśnie w tym rejonie. Brak jest danych dla ustalenia daty osiedlenia się tu Serdów. Istnieją 2 okresy, w których ich przybycie w ten rejon jest bardziej prawdopodobne, a to czas istnienia państwa Tylenów w Tracji i około półwieczny okres rozkwitu potęgi celtyckich Skordyśków. Ziemia Serdów została objęta w środkowym okresie lateńskim przez grupę Padea-Panagjurski Kolonii. Czyni to bardziej prawdopodobną hipotezę, Iż osiedlenie się Serdów w tym rejonie łączyło się z okresem dominacji Skordyśków i wytworzeniem się grupy Padea-Panagjurski Kolonii.

Brak jest danych, aby w zachodniej części Dolnej Mezji istniało kiedykolwiek zwarte osadnictwo celtyckie. W rejonie tym, zasiedlonym przez trackie plemię Tribalów, jest jednak poświadczona klasycznie celtycka nazwa Icacidunum. Dalej na zachód, na terenie Mezów, wystąpiła również bezspornie celtycka nazwa Bononia, a celtycka etymologia Ra~ tiarii bywa też brana pod uwagę. Obecność tych nazw jest dowodem istnienia na obszarze Mezów i Tribalów enklaw celtyckich (zapewne skordyskich). Najbardziej prawdopodobnym terminem powstania tych enklaw jest druga połowa II w. p.n.e. i początek I w. p.n.e., to jest czas rozkwitu potęgi Skordyśków, a zarazem okres, gdy rozciągnęli oni najprawdopodobniej swą hegemonię na sąsiednie plemiona, w tym prawie na pewno na Mezów, a przypuszczalnie też na Tribalów.

Młodsze typy zabytków kultury lateńskiej występują głównie w zespołach grupy Padea-Panagjurski Kolonii, która zajmuje przede wszystkim ziemie Tribalów i Serdów. Niezbyt liczne zabytki lateńskie, które są znane z terenów położonych poza zasięgiem tej grupy, można przynajmniej częściowo przypisywać jej oddziaływaniom. Zestaw form i zwyczaje pogrzebowe stwierdzone na cmentarzyskach grupy Padea-Panagjurski Kolonii stanowią swoisty konglomerat cech reprezentujących różne tradycje kulturowe. Widoczne są w szczególności bardzo silne elementy tradycji miejscowego, „trackiego" późnego halsztatu oraz silne wpływy kultury lateńskiej. Występują też typy, które zdają się być oryginalnymi „wynalazkami” powstałymi w strefie zajętej przez tę grupę kulturową. Najstarsze, niezbyt liczne materiały omawianej grupy (z LT C_t) przypadają jeszcze na okres poprzedzający dobę największego rozkwitu potęgi politycznej i militarnej Skordyśków. Pomimo tego wydaje się jednak, że ukształtowanie się grupy Padea-Panagjurski Kolonii można uznać za wynik oddziaływań Skordyśków na plemiona trackie. Jej strefę południową, na prawym brzegu Dunaju, można uważać za kulturę tych plemion trackich (głównie Tribalów, a także celtyckich? Serdów), które znajdowały się w zasięgu dominacji politycznej celtyckich Skordyśków, przejęły od nich podstawowe elementy uzbrojenia i stosowały podobne metody walki, na których terenie wreszcie doszło do