Scan0043 (14)

niej sytuacji dydaktycznej, Tak więc aktywne sytuacje recepcyjne stanowią podstawę, na której opierają się wszelkie czynności dydaktyczne zmierzające do rozwijania aktywności, inicjatywy i samodzielności stu-' dentów w procesie nauczania — uczenia się.

2, ANALIZA BIERNYCH SYTUACJI RECEPCYJNYCH

Nie. wszystkie sytuacje recepcyjne występujące w procesie kształcenia można zaliczyć do aktywizujących składników działalności dydaktyczno-wychowawczej szkolnictwa wyższego. Podczas obserwacji zajęć dydaktycznych w objętych badaniem uczelniach stwierdzono, że niektórzy — mniej doświadczeni — nauczyciele akademiccy stwarzają bierne sytuacje recepcyjne.’ Najczęściej powstają one wówczas, gdy prowadzący zajęcia poświęca większą część czasu dydaktycznego na szybsze lub wolniejsze dyktowanie dużych partii materiału nauczania, nie zwracając uwagi na stopień ich recepcji przez studentów. Oto fragment protokołu z obserwacji drugiej części wykładu z teorii organizacji i zarządzania, przeprowadzonego ze słuchaczami IV roku studiów, obrazujący taką właśnie sytuację recepcyjną:

Godz. 12,47. Nauczyciel akademicki L. W. przypomina uczestnikom zajęć, że będzie kontynuował rozpoczęty w ubiegłym tygodnika wykład na temat: „Teoria organizacji i zarządzania jako dyscyplina nauki”. „Na poprzednich zajęciach — mówi — zapoznaliśmy się z następującymi zagadnieniami 4-godzinnego wykładu: 1) przedmiot badań teorii organizacji i zarządzania: 2} istota działania; 3) ogólna charakterystyka działania zorganizowanego. Dzisiaj rozpatrzymy kolejne zagadnienia omawianego tematu, a mianowicie: 4) zwyczajowo-tradycyjne i racjonalne formy działania zorganizowanego; 5) działanie zorganizowane jako przedmiot badań i racjonalizacji; 6) teoria organizacji. i zarządzania na tle innych nauk. W przyszłym tygodniu

\

odbędziie się 2-godzirme ćwiczenie na temat: „Ogólne wiadomości i podstawowe pojęcia z teorii organizacji i zarządzania”. Zagadnienia szczegółowe do zajęć seminaryjnych podam wam pod 'koniec dzisiejszego wykładu. Wyznaczę również trzech studentów do przygotowania referatów na 'seminarium. Czy są może jakieś pytania w tej sprawie?” Na sali cisza.

Godz. 1-2,50. Prowadzący zajęcia przystępuje do wykładu. Podaje czwarte zagadnienie: „^!Zwyczajowo-tradycyjne i racjonalne formy działania zorganizowanego”. Poleca studentom zapisać następujące pytanie: „Co należy rozumieć przez formę działania zorganizowanego?” I po chwili, czytając z konspektu odpowiednie treści wykładu, dyktuje: „Wszelkie działanie zorganizowane składa się z odpowiednich części, które są ze sobą ściśle połączone. ‘Każda z tych części warunkuje w określonym stopniu inną część — niekiedy nawet wiele części — a zarazem jest sama przez te części uwarunkowana. Gdyby zatem w odpowiednim działaniu -zorgar^zowanym uchwycić występujące zależności między wszystkimi jego częściami, to otrzymalibyśmy opis struktury tego działania, albo inaczej — opis jego formy organizacyjnej. Forma organizacyjna działania jest właśnie sposobem połączenia jego poszczególnych części w zorganizowaną całość”,

Godz. 112,54. Następnie nauczyciel akademicki — nawiązując do dwóch przykładów przytoczonych studentom na poprzednich zajęciach dotyczących: działania kierowcy zamierzającego umyć i zakonserwować samochód oraz działania 5-osobowego zespołu żołnierzy, którzy mają przygotować żerdzi potrzebne do budowy ukrycia polowego dla ludzi 'i sprzętu — podkreśla, że każde z tych działań przejawiało -się w określonej formie organizacyjnej. Po czym poleca studentom zanotować następującą treść. Dyktuje: „Przed rozpoczęciem działania forma organizacyjna przyjmuje najpierw postać planu działania. W działaniu indywidualnym przeważnie jest ona przechowywana w świadomości człowieka do chwili rozpoczęcia działania, po czym stopniowo wprowadza się ją w życie. To zaś oznacza, że staje się dostępna poznaniu innego człowieka, który obserwując tok działania może zarejestrować — chociażby w myśli — sposób działania, czyli jego forrnę organizacyjną. Natomiast w działaniu wielopodmiotowym, zanim dojdzie do urzeczywistnienia jego formy organizacyjnej, ten kto organizuje działanie — i wobec tego już wcześniej uświadamia sobie plan przyszłego dzia-

81

3 B. Hyezik