ScanImage016 (5)

36

peryferii tej strefy, nieco później, bo dopiero w I w. naszej ery, objęło tak* część wschodnią (U. Salo, 1968, s. 156 n). W klasyfikacji archeologicznej strefa uzyskała miano bałtyckiej kultury grobów skrzynkowych (J.Ozo! 1969). Wschodnia jej peryferia obejmowała południowo-zachodnie wybrzei Półwyspu Fińskiego, pobrzeża Zatok Fińskiej i Ryskiej oraz dorzecze doln, Dźwiny i Gaui (S. Laul, 1985, s. 59). Najdalej na wschód wysunięte osadnit two tej strefy budowało swym zmarłym kurhany ze skrzyniami kamiennym i nasypem ziemnym (E. Sturms, 1936, s. 25n; J. Graudonis, 1967, s. 7^ J. Ozols, 1969, s. 72 n).

W I wieku n.c. strefa wschodniobałlycka weszła w zasięg handlu dalekc siężnego z prowincjami Cesarstwa Rzymskiego, prowadzonego przez północ noeuropejskie centra kulturotwórcze u ujścia Wisły, na Półwyspie Samb. skim i wybrzeżu zachodniolitewskim, a także na Gotlandii, w środkowej Szwecji i Wyspach Duńskich. Magnesem przyciągającym kupców z prowinc rzymskich był przede wszystkim bursztyn bałtycki, a także skóry i futi z lasów tajgowych. W zamian oferowali wyroby własnych rzemieślników monety i najnowsze zdobycze cywilizacji rzymskiej. Mieszkańcy wschodni: prowincji strefy nadbałtyckiej, przejęli kontrolę nad strefą tajgi, skupując o swych współziomków-myśliwych cenione na południu futra zwierząt z taj£ subarktycznej i wymieniając je na inne cenne towary z kupcami z Gotlandi Wysp Duńskich i rejonu ujścia Wisły. Istnieją przesłanki źródłowe, by d pierwszych wieków naszej ery odnieść początki systemu leśnych posiadłość zakładanych przez mieszkańców pobrzeży morskich, w odległych, bezludj nych lasach tajgowych (C. Carpelan, 1982, s. 46). System ten, rozwinięci w wiekach średnich, prowadził do wykorzystywania stałych mieszkańca* lasów tajgowych, czyli Lapończyków, początkowo jako dostawców futer później jako danników.

Koniunktura gospodarcza, która objęła wschodnie rejony Bałtyk w okresie wpływów rzymskich, miała ogromny wpływ na zmiany system osadniczego, gospodarczego i kulturowego mieszkańców. Rytm przemia: był szybszy na południowym, wolniejszy zaś na północnym pobrzeż. Zatoki Fińskiej. Wynikało to z silniejszej stabilizacji osadnictwa na po brzeżu północnoestońskim. Natomiast mieszkańcy zachodnich i poło dniowych wybrzeży Finlandii aż do III w. n.c. stanowili bardzo ruchliwi element, zmieniający się w miarę napływu osadników ze Skandynaw Estonii i zlewiska jeziora Ładoga (E. Kivikoski, 1967, s. 79 n) oraz opusz czaniu dotychczasowych siedlisk przez Lapończyków (C. Carpelan, 1979 s. 143 n). Jest to także czas kształtowania dialektów języka ogólnofińskiegi i odpowiadających im zespołów ludnościowych na terenie Livonii, Estonii Finlandii i Karelii (N. Valonen, 1982, s. 63). Stabilizacja osadnictwa i po*' stanie trwałych, w dalszej historii tych regionów, skupień ludności z ugrufl* towaną gospodarką hodowlano-uprawową nastąpiła przed połową I tysiąc leda naszej ery (M. Schmiedeheim, 1955, s. 211 n; E. Kmkoski, 1954. s. 151 n; 1955, s. 68 n).

Ryc. 8. Cmentarzysko grobów grodzonych w Kroggardsmalmcn (Finlandia). (U. Salo, 1968)

Południową i zachodnią granicę osadnictwa fińskiego w okresie wpływów rzymskich wyznaczają tzw^r. cmentarzyska z grobami grodzonymi (tarand). Charakteryzują się tym, źe zasięg cmentarzyska wyznaczał jedno- lub wielowarstwowy bruk kamienny. Poszczególne grobowce, w formie przylegających do siebie prostokątów, wydzielano układając na brzegach duże kamienie (ryc. 8). Do grobowców zsypywano, palone w pobliżu cmentarza, szczątki zmarłych. Każdy ogrodzony grobowiec zawiera szczątki zmarłych zsypywane w różnym czasie, niekiedy przez kilka stuleci. Przypuszcza się, że przez cały czas użytkowania grobowca, był on odkryty, lub posiadał naznem-ną konstrukcję drewnianą, w formie domu mieszkalnego (V. Lougas, 1975, s. 198-210).