skanowanie0001

	zawód dziennikarza.
Wpływy zewnętrzne, język literatury	■    Zdecydowanie przeważa proza, najważniejszym gatunkiem literackim staje się powieść. ■    Język dąży do precyzji i konkretu, unika zbędnego patosu i efektów poetyckich.
Cele i główne cechy literatury	Europa ■    Z rozwojem literatury wiążą się kierunki: realizm i naturalizm. ■    Zgodnie z założeniami powieść realistyczna miała być utworem odwołującym się do współczesnych realiów, umożliwiającym poznanie rzeczywistości, ukazującym powszechnie obowiązujące normy moralne - Honoriusz Balzak. ■    Powieść naturalistyczna wprowadziła do literatur)' teorię, według której warunki oraz cechy dziedziczone mają wpływ na życie duchowe człowieka - Emil Zola. ■    Rozwija się też powieść psychologiczna ukazująca życie wewnętrzne bohatera, ich doznania, uczucia i przemyślenia - Gustaw Flaubert. Polska ■    Początkowo bardzo zaangażowana w realizację programu społeczno-ekonomicznego (dźwiganie ludowej oświaty i dobrobytu: praca u podstaw, propagowanie nowych form życia gospodarczego i społecznego: praca organiczna). * Początkowo tendencyjna: miarą wartości literatury ma być jej tendencja społeczna. ■    Z czasem realizująca założenia św iatowych prądów literackich - realizmu i naturalizmu. ■    Może i powinna ukazywać problemy jednostki, ale zawsze na szerszym tle społecznym. ■    Pojawia się tworzona przez wybitnych artystów literatura kierowana do dzieci (Konopnicka). ■    Dążenie do niepodległości drogą walki zbrojnej usunięte na dalszy plan.
Tematyka	■    Kult powstańców i historii powstań (Konopnicka, Asnyk, Orzeszkowa). ■    Rycerskość i romantyczne biografie bohaterów H. Sienkiewicza, w części Wokulskiego z „Lalki”. ■    Sentyment wobec Polski szlacheckiej i umiłowanie pejzażu (Orzeszkowa). ■    Temat romantycznej miłości („Lalka”), idealizmu. ■    Motyw dworku soplicowskiego - „Nad Niemnem” Orzeszkowej. ■    Podjęcie współczesnej tematyki społecznej - problem edukacji szerokich rzesz chłopskich, równouprawnienie kobiet. Żydów, nadmiernej roli arystokracji, niesprawiedliwości społecznych. ■    Podjęcie tematyki historycznej, niekiedy z aluzjami do współczesności. ■    Odrzucenie sfery' duchowej i irracjonalnej. ■    Unika fantastyki, trzyma się realiów, pojawia się problematyka miejska.
Typ autora	■    Zmienił się pogląd na rolę artysty. ■    Pisarz według pozytywistów to rzemieślnik, który tworzy swoje dzieło zgodnie z regułami poetyki, pisze na podstawie własnych obserwacji lub badań. ■    Mocno związany ze społeczeństwem, św iadomy jego potrzeb i problemów, służący mu swą wiedzą i talentem (zaangażowany społecznik i nauczyciel). ■    W Polsce pisarz stał się nauczycielem, który pokazywał, jak przetrwać w trudnej sy tuacji. Ponieważ nie wszystko można było mówić wprost, dlatego często sięgali po „język czopowy”, czyli stosowali przemilczenia, omówienia, symbole, aluzje, by ukryć dosłowne znaczenia przed cenzurą.
Typowy bohater	■    Działacz - przedsiębiorczy, wykształcony, kierujący się rozsądkiem, a nie porywami uczuć, orientujący się w osiągnięciach nauki i techniki i doceniający je, realizujący program pozytywistyczny; praca jest miernikiem jego wartości. * Zyd - aktywny, nowocześnie myślący, silnie związany z polskim społeczeństwem (silne dążenia części Żydów do asymilacji). ■    Ubogie dziecko - pozbawione szans edukacyjnych, bez swojej winy skazane na wegetację (dziecko po raz pierwszy staje się samodzielnym bohaterem literackim).
Zasady poezji	■    Na ogól jest odrzucana przez zaangażowanych pisarzy i krytyków, spychana na margines. ■    Istniejąca poezja realizuje zasady sylabotonizmu. ■    Często nawiązuje do motywów ludowych (Konopnicka. Asnvk). podejmuje tematy społeczne.
Uprawiane gatunki literackie, najbardziej znane dzieła	■    Nowela - „Kamizelka" Bolesława Prusa, „Mendel Gdański” Marii Konopnickiej, „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej ■    Opowiadanie — „Antek” Bolesława Prusa. „Nasza szkapa” Marii Konopnickiej ■    Powieść tendencyjna,«• „Marta", „Pan Graba" Elizy^- Orzeszkowej ■    Powieść realistyczna - „Lalka”, „Emancypantki” Bolesława Prusa ..Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, „Rodzina Połanieckich" Henryka Sienkiewicza, „Ojciec Goriot" Honoriusza Balzaka ■    Powieść naturalistyczna - „GerminaP. „Nana” Emila Zoli ■    Powieść historyczna - „Faraon" Bolesława Prusa ..Quo vadis”, ..Potop” Henryka Sienkiewicza ■    Obrazek poetycki - „W piwnicznej izbie”. „Jaś nie doczekał" Marii Konopnickiej ■    Felieton - „Kroniki" Bolesława Prusa ■    Reportaż - „Listy z podróży do Ameryki” Henryka Sienkiew icza
Pojęcia	agnostycy zm. asymilacja mniejszości narodowych, determinizm, emancy pacja kobiet, ewolucjonizm. literatura tendencyjna monizm przyrodniczy, naturalizm, organicyzm, praca u podstaw, pragmatyzm, praktycyzm, realizm, sejentyzm. uty litaryzm

12