skanowanie0002

Wpływy zewnętrzne, język literatury	■    Płynące z Europy Zachodniej, a zwłaszcza z Włoch, gdyż Zygmunt Stary ożenił się z mediolańską księżniczką Boną Sforzą, w mniejszym stopniu z Francji. ■    Znaczny jest wciąż prestiż języka czeskiego, nieco słabną w kulturze wpływy niemieckie. ■    Następuje emancypacja języka polskiego: wkracza on rn.in. do dziedziny prawa i nauki. ■    Literatura mieszczańsko-ludowa uprawiana jest po polsku, ale dworska - także po łacinie.
Cele i główne cechy literatury	■    Przyswajanie antycznych wzorów literackich zarówno w poetyce, jak i w tematyce utworów, choć powstają również nowe gatunki. ■    Zainteresowanie historią i językiem antyku. ■    Literaturę przenikają idee humanizmu. ■    Cechą literatury jest dwujęzyczność - rozwijała się w językach narodowych i w języku łacińskim. ■    W opisie świata dominuje harmonia i mimetyzm (mimesis - naśladownictwo w odniesieniu do natury oraz mistrzów' antycznych). ■    Refleksja, pouczenie, podzielenie się dośw iadczcniami i przemyśleniami autora. ■    Rozrywka. ■    Wzbogacanie kultury narodowej i języka. ■    Nadal trwa wiara w magię liczb i znaków^7, np. u Reja i Dantego
Tematyka	■    Literatura podejmuje tematy związane z człowiekiem, jego problemami, radościami, smutkami, cierpieniem, gdyż urzeczywistnia maksymę Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce”. ■    W utworach renesansowych nadal widoczny jest model literatury parenetycznej (ideał dworzanina czy ziemianina). ■    W poezji Kochanowskiego, obok wizji człowieka potężnego pojawia się też krucha istota „Boże igrzysko”, kukiełka w rekach Boga. ■    Tematyka religijna. Bóg znajduje się w centrum uwagi wielu dzieł, podobnie jak wiara i religijność, ale mimo to schodzi na nieco dalszy plan. ■    Powstaje literatura: -    dworska (np. poezja miłosna, fraszki) -    polityczno-społeczna (problemy ustroju państwa, aktualne spory polityczne, agitacja) -    wiejska (idea! życia wiejskiego, przyroda)
Typ autora	■    Indywidualność twórcza górująca nad tłumem. ■    Poeta sławny za życia, podziwiany, poważany („Niezwykłe i potężne uniosą mnie skrzydła”, „Sobie śpiew am a Muzom” Jana Kochanowskiego). * Ideał to poeta wykształcony {poeta cloctus), czyli bawiący, wzruszający i uczący; tworzący pod w pływem natchnienia, co sprawia, że jest on wyjątkowy i zbliża się do Boga.
Typowy bohater	■    Sziachcic-ziemianin: szczęśliwy, wolny, cnotliwy, majętny, roztropny gospodarz, spokojny, pobożny i obywatelski. ■    Dworzanin: obyty, mężny, szlachetny, wykształcony, znawca muzyki i poezji, silny, zdrowy, lojalny wobec w ładzy i narodu. ■    Blazen/frant: (plebejski antybohater: Marchołt, Sowizdrzał, Ezop, Frant, Albertus): wędrowny głosiciel naturalnej mądrości, prostak z pozoru, drwiący ze szlacheckich ideałów; szpetny, śmieszny, psotny, sprytny', przekorny.
Zasady poezji	Od czasów Kochanowskiego: w iersz sylabiczny (różnorodna budowa stroficzna, taka sama ilość sylab w wersie, w dłuższych wersach średniówka, rym dokładny, żeński)
Uprawiane gatunki literackie, najbardziej znane dzieła	■    Dramat - „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego ■    Epitafium (nagrobek) - różne utwory Jana Kochanowskiego ■    Fraszka — „Figliki” Mikołaja Reja, „Fraszki” Jana Kochanowskiego ■    Kazania - „Kazania sejmowe" Piotra Skargi ■    Mowa - „Łaski, czyli o karze za mężobójstwo” Andrzeja Frycza Modrzewskiego ■    Nowela — „Sokół” Boccaccio ■    Pieśń - „Pieśni” Jana Kochanowskiego ■    Rozprawa - „0 poprawie Rzeczypospolitej" Andrzeja Frycza Modrzewskiego ■    Sielanka - „Żeńcy” Szymona Szymonów ica ■    Satyra - „Krótka rozprawa między trzema osobami: Panem. Wójtem a Plebanem" Mikołaja Reja ■    Sonet — „Sonety do Laury” Petrarki * Tren - „Treny” Jana Kochanowskiego ■    Zwierciadło - „Żywot czlow iek poczciwego" Mikołaja Reja ■    Literatura plebejska - „Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprośnym” ■    Poemat - ..Boska komedia” Dantego - utwór mający cechy średniowieczne i renesansowe
Pojęcia	anlropocentryzm. arianizm, humanizm, irenizm. makiawelizm. mecenat, motyw sokoła, petrarkizm, reformacja, tolerancja, utopia, mimetyzm

4