SNB13664

Osoby niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

złapać. To jest utrudnienie żeby coś dorobić. Spuchnięte usztywniaJ palce nie pozwalają mi nic robić. Przez to mam zlą sytuację nim, ria/ną. To jest poważny problem. " [101]

Zdarzają się także przypadki poczucia wyraźnego upośledzenia ■/. pow₀, du niemożności pełnienia ról małżeńskich:

„ Najpierw zwyrodnienie stawu biodrowego, potem po zabiegu usunięcia narządów rodnych czuję się załamana psychicznie i nteda. wartościowana jako kobieta. Życie rodzinne wydaje się być w normą - ale życie małżeńskie - no cóż —fatalnie. " [138]

Bardziej uniwersalne dla każdego wieku potrzeby - samoobsługa i kontakty z innymi ludźmi — pojawiają się jako te, w których ograniczenia ma. nifestują się częściej i są traktowane jako bardziej typowe dla osób w starszych grupach wieku.

Pewnym zobiektywizowanym pomiarem zmian, jakie zaszły w możliwościach funkcjonowania badanych osób między kolejnym badaniami, jest porównanie stopnia trudności, jaki nastręczają im czynności z zakresu poruszania się i samoobsługi.

Tabela 14. Możliwość wykonywania wybranych czynności (w %)

Czynność, jaką osoby badane mogą wykonywać samodzielnie bez trudu	1993	1999
Mycie całego ciała	66,5	63,5
Zakładanie obuwia	58,4	58,5 i
Ubieranie się	75,1	72,0
Chodzenie po mieszkaniu	76,0	73,5
Wychodzenie na ulicę	60,2	55,5
i Wsiadanie do autobusu	55,4	47,0
1 Zakupy	47,4	49,2
Załatwianie spraw w urzędzie 1----- 1	54,8	52,3

Jak więc widać, wraz z upływem lat niemal wszystkie czynności sprawiają respondentom nieco więcej trudu. W całej badanej grupie nie są one jednak duże; w zasadzie można uznać, że pozostają one na zbliżonym po-

ziomie i pokazują tylko trend obniżającej Kie sprawności. Postępujące ograniczenia uzewnętrzniają sie przede wszystkim pr/.y poruszaniu się poza domem.

Podobnie jak sześć lat temu, bardzo niewiele osób niepełnosprawnych (ogółem 7%) posługuje się jakimiś specjalnymi sprzętami czy technicznymi pomocami osobistymi, ułatwiającymi samoobsługę i prace w gospodarstwie domowym. Niewiele jest też w dalszym ciągu osób, które o istnieniu takich sprzętów w ogóle słyszały. Zdecydowanie niekorzystnie pod tym względem odbiega od reszty badanych grupa osób „upośledzonych statusowe” (zamieszkałych głównie na wsi j. Problem małego wykorzystywania tego rodzaju przedmiotów sprowadza się zarówno do braku informacji o ich istnieniu, jak i możliwości finansowych pozwalających na dokonanie stosownych zakupów.

Struktura „niemożności” przy braku odpowiednich pomocy technicznych oznacza, że potrzebna jest pomoc drugiej osoby - w przypadku bowiem wielu osób niepełnosprawnych chodzi o podstawowe, egzystencjalne czynności. Zarówno teraz, jak i sześć lat temu pomoc tę oferuje przede wszystkim rodzina (95% przypadków}. Pojedyncze są przypadki pomocy sąsiadów, a jeszcze bardziej symboliczna jest pomoc opiekuna z „pomocy społecznej” (jedna osoba w 1993 roku i dwie osoby w 1999}. Pokazuje to wyraźnie, że opiekuńcze służby profesjonalne nie zaznaczyły swojej obecności w życiu naszych respondentów, a podstawowa pomoc i opieka ciągle spoczywa wyłącznie na rodzinie. Wyniki te potwierdzają badania ogółu osób niepełnosprawnych (GUS 1997), które wykazały, że pomocą pielęgniarek i pracowników socjalnych jest w skali kraju objętych tylko 3,4% osób niepełnosprawnych (4,9% w miastach i 1,7% na wsi}. Ta tak powszechna sytuacja staje się coraz trudniejsza dla rodzin. W miarę upływu czasu starzeją się także ci członkowie rodzin, którzy sprawowali funkcje opiekunów. Niejednokrotnie zdarza się, że stan zdrowia dotychczas zdrowego współmałżonka tak bardzo się pogarsza, że osoba niepełnosprawna nie tylko nie otrzymuje należnej pomocy, ale sama musi przejąć funkcję opiekuna. Może to mieć konsekwencje dla funkcjonowania całej rodziny i atmosfery w niej panującej.

¹¹ Od ogólnej, spadkowej tendencji samodzielnego wykonywania poszczególnych czynności od-chylą się robienie zakupów. Wiąże się to przede wszystkim z coraz lepiej rozwiniętym u nas rynkiem handlu i usług i ułatwieniami w korzystaniu z nich. Poprawa zaopatrzenia sklepów, brak kolejek są jednym z niewielu faktów odnotowywanych przez respondentów jako wskaźnik pozytywnych zmian dokonujących się w gospodarce ostatniego dziesięciolecia.