19601 SNB13650

Osoby' niepełnosprawne w Polsce w latach dziewięćdziesiątych

w badanym okresie nie zmienił się odsetek gospodarstw, w których renty inwalidzkie bądź zasiłek pielęgnacyjny (dla osób niepełnosprawnych dzieci do 16. roku życia) stanowią jedyne źródło utrzymania. W 1993 i 1999 roku stanowiły one niespełna jedną piątą ogółu porównywanych gospodarstw. W większości są to oczywiście gospodarstwa samotnych osób lub małżeństw, które nie pracują zarobkowo. Ich pozycja finansowa kształtuje się jak dawniej, nieco poniżej średniej.

Wśród różnych sposobów łączenia w budżecie domowym renty inwalidzkiej z innymi dochodami nie zmienił się także udział gospodarstw, w których do renty dorabia się pracą najemną (około 16% ogółu gospodarstw w 1993 i 1999 roku). Należy jednak zaznaczyć, że z upływem czasu wyraźnie obniżała się pozycja dochodowa tych gospodarstw. W odwrotnym kierunku zmieniała się natomiast pozycja gospodarstw, w których renta inwalidzka była łączona z emeryturą. Gospodarstw takich jest coraz więcej, poprawia się również ich sytuacja dochodowa.

Najgłębiej upośledzone były typowe dla polskiej wsi rodziny utrzymujące się z użytkowanego gospodarstwa rolnego oraz z renty inwalidzkiej. W rodzinach rolników-rencistów dramatycznej sytuacji materialnej nie poprawiały ani emerytury ani zarobki z pracy najemnej uzyskiwane przez w spółmałżonków lub dzieci. Poziom dochodu na osobę w tych z reguły dużych rodzinach stanowił w 1999 roku zaledwie połowę przeciętnej obliczonej dla ogółu gospodarstw z osobami niepełnosprawnymi.

Z upływem czasu było w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi coraz więcej bezrobotnych, co dodatkowo obniżało poziom życia tych rodzin. Jednak sytuacje, gdy rodziny utrzymują się tylko z rent inwalidzkich i zasiłków dla bezrobotnych zdarzały się bardzo rzadko. Częściej renty i zasiłki dla bezrobotnych łączone były z dochodami z pracy. Zarobki z pracy zapewniały rodzinom rencistów dotkniętych bezrobociem poprawę sytuacji, a nawet względnie dobrą pozycję w porównaniu z innymi gospodarstwami (dochód wyższy o jedną trzecią od przeciętnego).

Tak więc wzrost znaczenia innych niż renta inwalidzka źródeł dochodu okazał się dominującą tendencją w kształtowaniu dochodów w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi. W 1993 roku renta lub zasiłek pielęgnacyjny w ogóle nie występowały jako źródło utrzymania w niespełna co piątym gospodarstwie domowym z osobami niepełnosprawnymi (19%). W 1999 roku sytuacja taka wystąpiła już w prawie 30%

tych gospodarstw. Tendencja ta w syntetyczny sposób wyraża realne zmiany, które dokonywały się w latach dziewięćdziesiątych pod wpływem omówionych w poprzednim podrozdziale kierunków polityki wobec osób niepełnosprawnych.

Tabela 4. Struktura źródeł utrzymania i poziom dochodu na osobę w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi w 1993 i 1999 roku

Źródła dochodu w gospodarstwie domowym i	Liczba i P gospodarstw (w %) i (V	oziom dochodu 1 na osobę % przeciętnej) i
	1993 | 1999 |	1993 |	1999 I
Tylko renta inwalidzka lub zasiłek pielęgnacyjny 1	18,3 1 18p 1	91,6 ;	91,4
Renta inwalidzka i emerytura	9,1 1 12,8 1	110,2	116,7 1
Renta inwalidzka i praca najemna	16,8 15,4	114.6	883 1
Renta inwalidzka i praca na własnym (własna firma, gospodarstwo rolne)	8,1 5,1	92,1	00 00
I Renta inwalidzka i zasiłek dla bezrobotnych	1,0 j 0,5	81,1 1	943 |
Renta inwalidzka i inne renty i emerytury	0,5 I 0,5	84,9 i	X
Renta inwalidzka i zasiłek dla bezrobotnych i praca	5,6 1,0	100,6 '	133,6
Renta inwalidzka i emerytura i praca we własnym gospodarstwie rolnym	1,5 1,5	108,7	47,0
Renta inwalidzka i emerytura i praca najemna	4,1 { 4,6	88,0	80,4
Renta inwalidzka i praca najemna i praca we własnym gospodarstwie rolnym	6,6 3,1	68,9	553
Renta inwalidzka i emerytura i praca na własnym i praca najemna	3,0 2,6	! 70,6	I 88,4
Inne powiązania renty inwalidzkiej z innymi do-i chodami	6,6 1 5,1	1133	! 96,4
Inne niż renta inwalidzka źródła dochodu	| 18,8 | 29,2	J 91,9	1 117,4	|
Gospodarstwa domowe ogółem	1 100,0 I 100,0	1 ^X	X
Przeciętny dochód na osobę	X J X	1 100,0	| 100,	D
Eta	X [ X	1 0,253	S 032	5

Analiza zmienności poziomu dochodu na osobę w zależności od sposobu łączenia w gospodarstwie domowym różnych źródeł dochodu wskazuje, że zróżnicowanie to jest dość duże i rośnie (w 1993 roku eta = 0,253; w 1999 roku eta — 0,325). Jeszcze wyższą zmienność wykazują dochody