SNB13689

OsoórMat rawwe w fłołsce w latach dziewięćdziesiątych

Pojecie zadowolenia z życia jest subiektywne, zawierając komponenty afektvwne, jak i poznawcze. Odwołuje się ono zarówno do odczuć, jat i ewaluacji. Pojęcie to bliskie jest jakości życia”, które jest jednym z głównych pojęć naszego opracowania. Nie jest jednak z nim tożsame. Jakość życia uwzględnia pewne kategorie obiektywne, a odniesieniem do jej oceny jest sytuacja innych łudzi. W przypadku zadowolenia z życia będzie to raczej porównanie posiadanych aspiracji z tym, co udało się osiągnąć. Zadowolenie z życia jest oceną zbiorczą, wypadkową wielu ocen poszczególnych wymiarów składających się na różne aspekty życia, a ich kombinacje mogą być bardzo odmienne dla różnych osób. Ogólne pytanie o zadowolenie z czyjegoś życia nie dostarcza informacji o tym, co tak naprawdę jest przedmiotem zadow olenia. Artykulacja szczegółowych aspektów, składających się na całościowa ocenę, jest często także problemem dla odpowiadającego, nie zawsze są one zresztą do końca uświadomione. Uzyskane odpowiedzi należy więc przede wszystkim traktować jako ogólną informację o zgodności lub rozbieżności między' różnymi, istotnymi dla danej osoby' oczekiwaniami życiowymi a ich spełnieniem w rzeczywistości. W badaniu osób niepełnosprawnych próbowaliśmy' dotrzeć do poszczególnych wymiarów, składających się na ogólne oceny zadowolenia z życia, jednak uzyskany materiał służy przede wszystkim do dokonania porównania tych ocen z sytuacją sprzed sześciu lat.

Zastanawiając się nad tym, czy życie przynosi im na ogół więcej złego czy dobrego, prawie połowa badanych uznała, że otrzymują od życia mniej więcej tyle samo złego co dobrego, wśród pozostałych osób więcej było natomiast takich, które dopatrzyły się w swoim życiu przewagi złego. Jednak przy ogólnej ocenie zadowolenia ze swojego życia widać przewagę optymizmu nad pesymizmem: ocen pozytywnych udziela trzy czwarte badanych, a negatywnych 21,3%. Odpowiedzi na oba pytania kształtują, się podobnie jak w roku 1993. Tak więc pomimo różnorakich zmian w obiektywnym położeniu społecznym, w stanie zdrowia i ogólnej aktywności subiektywne oceny życia pozostają zbliżone.

Przyglądając się sprawom, które sprawiają badanym najwięcej radości i satysfakcji w życiu widać przede wszystkim zadowolenie z udanego życia rodzinnego swojego lub dzieci, zadowolenie z atmosfery panującej w^- rodzime, duma z sukcesów zwłaszcza młodszego pokolenia (ogółem 69,3%). Satysfakcje z tego tytułu są podobnie często wyrażane jak sześć lat temu, choc częściej bezpośrednim powodem zadowolenia jest

osiągnięcie wykształcenia przez dzieci lub wnuki, ich sukcesy zawodowe czy udane małżeństwo. Inne źródła satysfakcji życiowych to poprawa lub przynajmniej niepogorszenie stanu zdrowia i możliwości funkcjonowania. dobre lub poprawiające się warunki materialne, zadowolenie z mieszkania, aktywność zawodowa, możliwość wykonywania pracy. Blisko 10% badanych stw ierdziło natomiast, że nic ich w życiu nie cieszy i nie dostarcza satysfakcji. Odsetek ten był niemal identyczny w 1993 roku.

O ile powody do zadowolenia z życia są przedstawiane dość ogólnikowo i zuniformizowanie, o tyle przy omawianiu problemów składających się na negatywne strony życia pojawia się znacznie więcej konkretnych pozycji. Można z tego wnioskować, że o ile satysfakcje życiowe osób niepełnosprawnych są zbliżone i ujednolicone, o tyle wachlarz trudności i bolączek jest znacznie obszerniejszy, są one zróżnicowane i układają się w różne hierarchie doniosłości dla badanych osób. Na pierwszy plan wysuwają się problemy związane ze zdrowiem, odczuwanymi dolegliwościami. ograniczeniami sprawności, a szczególnie poruszania się. wychodzeniem z domu, niemożnością wykonania często prostych czynności. Wyraźnie zarysowują się też troski materialne - złe warunki życia, niskie renty lub nawet ubóstwo, niemożność wykonywania pracy zarobkowej, brak pieniędzy na leczenie, leki, sprzęt rehabilitacyjny. Stosunkowo często jako podstawowa trudność życiowa pojawia się niesamodzielność, konieczność uzależnienia od innych ludzi, potrzeba stałej opieki, „zdanie na laskę innych”, a także problem izolacji i samotności. Samotność ta ma daleko idące konsekwencje, gdy jednocześnie istnieje potrzeba opieki i pomocy ze strony innych ludzi. Dodatkowe sprawy, mające wpływ' na zmniejszone zadowolenie z życia, to doświadczana nieżyczliwość ludzi i ogólnie zle samopoczucie, nerwowość i stres.

Porównanie w czasie poszczególnych komponentów zadowolenia i niezadowolenia z życia wskazuje właściwie tylko na jedną, ale dość charakterystyczną różnicę. Otóż w roku 1999 niezmiernie rzadko (tylko przez kilka osób) wskazywany jest problem odczuwanego poczucia bezużyteczności, małej wartości i obniżonej z tego powodu samooceny. Sześć lat wcześniej natomiast „bycie na bocznym torze” było wymieniane przez jedną trzecią respondentów jako jeden z podstawowych, trudnych do zaakceptowania problemów życia z niepełnosprawnością. Upływ czasu zmienia więc perspektywę, z której widzi się i ocenia wartość produktywnego życia. (Być może także satysfakcje czerpane z usamodzielniania się. aktywności dzieci