sr4

trzema łub dwoma zagiętymi kolcami, które przypominają kotwicę. Toteż przezwano tę roślinę: rogatkiem, orzechem diabelskim, orzechem rogatym. czUimem, kotewką lub orzechem wodnym.

Jej nazwa naukowa Trapa natans znaczy — rogatek pływający. Zaliczamy ją do rzędu mirtowców, rodziny wiesiolkowatych. Do tej rodziny należy także i różowa wierzbówka, o której będzie mowa poniżej.

Niezwykły jest rozwój tej rośliny. Gdy z kwiatów zaczynają się wytwarzać ciężkie orzechy, w ogonkach powiększają się pęcherzyki powietrzne, które utrzymują na powierzchni wody roślinę wraz z jej orzechami-kotwicami, wiszącymi w wodzie. Tych twardych orzechów z ostrymi kolcami nie odważą się ruszyć ani ryby, ani kaczki, ani szczury wodne. Na jesieni, gdy orzechy dojrzewają, „lina kotwicy** przy większej fali nie jest w stanie utrzymać rośliny; kotewka odrywa się od swej kotwicy i płynie po wodzie podobnie jak statek z ładunkiem orzechów. Duże orzechy wiszą w wodzie jak kotwice.

Późną jesienią liście i łodyga orzecha wodnego ulegają rozkładowi, a orzechy opadają na dno, zahaczając się tam swymi kolcami. Na wiosnę orzech zaczyna kiełkować, ale nie tak jak nasiona innych roślin- Z początku wyrasta nie korzeń, tylko długi liścień — jakby sznur; z niego dopiero wyrasta łodyga, a w końcu — korzeń. Korzeń z początku podnosi się ku górze, a potem opuszcza się lukiem w dół. Przez długi czas owoc-kotwica zaczepiona o dno utrzymuje całą roślinę, która z niego wyrosła; nawet prąd wody nie jest w stanie oderwać rośliny i unieść jej z sobą.

Gdy rozłamiemy twardą skorupę orzecha wodnego. zobaczymy w środku duże. białe jądro. Orzechy wodne są bardzo smaczne i pożywne, zawierają około 3% tłuszczu, 24% białka i 55% skrobi. Jada się je na surowo bądź gotowane w osolonej wodzie; można też upiec je w popiele jak ziemniaki.

Orzechy wodne miele się także na kaszę i mąkę. W niektórych okolicach Związku Radzieckiego sprzedawano je na rynkach workami i wozami albo ładowano całe łodzie orzechów wodnych. W okolicy Murorau nad rzeką Oką znajduje się jezioro zwane Orzechowym — całe zarosłe orzechem wodnym; w ciągu lata zbierano tam około 150 ton orzechów. Spotyka się je nad Wołgą i na Ukrainie, na Białorusi i w Kazachstanie.

Jednakże ta pożyteczna roślina zanika wskutek wyniszczenia*. W wielu miejscach, gdzie orzech wodny już nie rośnie, znajdują go w pokładach torfu. W pradawnych czasach, w epoce budowli na palach, orzechy te stanowiły jeden z głównych produktów spożywczych. Żeby ta cenna roślina „na kotwicy" zupełnie nie wymarła, nie wolno jej niszczyć, trzeba ją rozpowszechniać i chronić.

Kotewkę — orzech wodny — należy wprowadzić do uprawy. W Chinach i Indiach kotewka jest hodowana na błotach i jeziorach. W czasie dojrzewania kotewki kobiety i dzieci, siedząc w małych, okrągłych czółnach, zbierają orzechy.

W Indiach, a szczególnie w Kaszmirze, wiele tysięcy ludzi przez kilka miesięcy w roku żywi się orzechami kotewki. W latach nieurodzaju, w czasie

* Kotewka — poluujiiw na ilustracji obok — należy w Polsce do roślin zanikających i wobec tego objęta jest ochroną.

40    4 “ Siadami Robinsona