strofa

STRAJKOWA POEZJA - STROFA 525

zarówno charakter budujący, jak rozrywkowy. Na s.L składały się —► kalendarze, książki dewo-cyjne (-*• kamyczki, żywoty świętych hagiografia), zbiory porad praktycznych, różnego rodzaju opowieści: -* romanse, -* baśnie, historie awanturnicze. S.l operuje wątkami tradycyjnymi, jest w zasadzie odizolowana od lit. klas wykształconych. S.l. bliska jest -> folkloru, choć tworzyli ją często wynajmowani przez wydawcę wyrobnicy. W czasach nowszych podstawową formą s.l. jest -*■ powieść brukowa. Por. sowizdrzalska literatura.

Lit.: R. Mandrou, Kultura intelektualna i kul-tura ludowa we Francji w XVII i XVIII w. Literatura straganowa, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” t. IX: 1964; K. Ćapek, Marsjasz, czyli na marginesie literatury, 1981. mg

Strajkowa poezja (ang. strikers' poetry, niem. Streikdichtung) — twórczość poetycka powstająca w czasie strajków robotniczych, na ogół anonimowa, często o charakterze pieśniowym (-» pieśni robotnicze), w wielu wypadkach z silnymi akcentami rewolucyjnymi (-> pieśni rewolucyjne). Na s.p. składają się obok pieśni m.in. -> ballady i utwory satyryczne, skierowane przeciw pracodawcom bądź panującemu systemowi społecznemu (zwłaszcza gdy strajk nie ogranicza się do postulatów ekonomicznych, ma charakter polityczny). S.p. wykorzystuje tradycyjne elementy poezji robotniczej i folkloru miejskiego {-> folklor), a w pewnych wypadkach także -* pieśni religijnych, mg

Strambotto (wł.) — w pieśniowej poezji włoskiej pochodzenia ludowego utwór liryczny o tematyce erotycznej, czasem utrzymany w tonacji satyrycznej, składający się z 8-wersowych lub 6-wersowych strof. Wchodzące w skład strof 11-zgłoskowe wersy powiązane są rymami o dość różnorodnych układach, często rymują się jak w -► oktawie: abababcc. Dwa ostatnie wersy powtarzane są czasem we wszystkich strofach utworu jako refren. Por. rispetto, siciliana. tk

Streszczenie (ang. summary, fr. resume, niem. Zusammenfassung, ros. peswMe) — przedstawienie treści dzieła w sposób skrótowy przy zachowaniu niektórych cech jego struktury: najistotniejszych problemów, ustaleń i twierdzeń, wątków fabularnych etc. Metody oraz szczegółowe zabiegi streszczenia zależą od charakteru streszczanego dzieła (inne np. w wypadku utworu lit..

rozprawy naukowej, wypowiedzi publicystycznej) oraz celu, jakiemu s. ma służyć (np. działalności dokumcntalistycznej, dydaktycznej, interpretacyjnej). S. sformułowane w innym języku niż samo dzieło, umieszczone na końcu publikowanej książki, bywa określane jako resume. Por. abstrakt, reader digest.

•Lit.: W. Marciszewski, Metody analizy tekstu naukowego, 1977, rozdz. V; D. Danek, Dzieło literackie jako książka, 1980; K. Trzęsicki, Streszczenie jako operacja nad semantyczno-rematyczną strukturą tekstu, [w zbiorze:] Teoria tekstu, 1986; J. Bartmiński, Streszczenie w aspekcie typologu tekstów, [w zbiorze:] Typy tekstów, 1992; A. Makowski, Funkcje streszczeń w dyskursie krytycznym Piotra Chmielowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1994, z. 1; O. A. Wojtasiewicz, Próba formalnej definicji pojęcia streszczenia, „Studia Semiotycznc” 1997. tk

Strofa (< łac. stropha = zwrotka, chwyt, podstęp < gr. strophe = kręcenie, obrót; ang. stro-phe, stania. fr. strophe, niem. Strophe. ros. empo-(fia) — 1. w utworze wierszowanym zespół wersów swoiście zorganizowany jako całość, wyodrębniony graficznie i powtórzony w tym samym kształcie dwa lub więcej razy. Budowa stroficzna wypowiedzi wiąże się z muzyczno-pieśniową genezą poezji. O całościowym charakterze s. jako nadrzędnej wobec ->■ wersu jednostki wierszowej decyduje kilka czynników, które zazwyczaj współistnieją w jej obrębie, ale nie muszą występować łącznie i tylko jeden z nich zapewniać może s. wyrazistość budowy. Są to: liczba wersów i ich ukształtowanie rytmiczne, układ rymów, rozczłonowanie składniowo-intonacyjne, powtórzenia i paralelizmy leksykalne, spójność znaczeniowa. Podstawowym kryterium rozróżniania i klasyfikacji s. jest liczba współtworzących je wersów. Na tej zasadzie wyodrębnia się -» dy-stych, -+ tercet, -► tetrastych, -* ąuintillę. -* ses-tet, -* septet, 4 oktawę, 4 decymę oraz strofy o większej niż 10 liczbie wersów. Wśród s. o określonej liczbie wersów wyróżnia się s. złożone z wersów o tym samym wzorcu metrycznym (-* strofa izomctryczna) oraz s. złożone z wersów o różnej budowie (-* strofa heterometryczna). W obu typach przeważają s. o parzystej liczbie wersów, co pozostaje w związku z ogólną zasadą -I paralel i/.mu, leżącego u podstaw budowy stro-ficznej, w której zachodzą równoległości nie tylko pomiędzy pojedynczymi wersami, ale i większymi fragmentami wspólbudującymi s., np. wersami