testy3

Rozdział 7. Uczeń w środowisku szkolnym — ocena procesu przystosowania...    201

znanie reakcji młodzieży na stosowanie i odbieranie przemocy (Kmiecik-Baran 2000, s. 71). Narzędzie przeznaczone jest dla uczniów i zawiera po 20 opisów zachowań będących objawem przemocy emocjonalnej i fizycznej. Sposób zachowania osoby badanej wobec innych określany jest za pomocą 4-stopniowej skali: nie - 0, rzadko - 1, często - 2, bardzo często - 3. Ocena dotyczy kilku grup, wobec których badany stosował zachowania agresywne (Skala „A"), oraz osób, które zachowywały się agresywnie wobec badanego: koledzy ze szkoły, koledzy z osiedla, nauczyciele, rodzice, rodzeństwo, osoby obce (zob. Kmiecik--Baran 2000, s. 76-77).

Przykładowe opisy zachowań w ankiecie Skala „A" - Agresor:

14. Rzucałem obelgi pod adresem ich bliskich.

17. Wyzywałem ich od głupków, kretynów, idiotów.

19. Ośmieszałem ich przed znajomymi.

Przykładowe opisy zachowań w ankiecie Skala „O" - Ofiara:

1. Wyzywali mnie i obrażali.

5. Podstawiali mi nogi.

10. Grozili mi pobiciem.

12. Spoliczkowali mnie.

19. Ośmieszali mnie przed znajomym (Kmiecik-Baran 2000, s. 90-91).

Kwestionariusz „Nastroje i humory” (A. Buss, A. Durkee)

Koncepcja narzędzia opartego na behawioralnej teorii powstawania zacho-| wań agresywnych A. Bussa, według której agresja należy do zachowań nasta-j wionych na osiąganie celu. Wersja polska, opracowana przez M. Choynowskie-i go (1972), pozwala ocenić stopień nasilenia siedmiu rodzajów agresywności, | takich jak: napastliwość fizyczna, agresywność słowna, agresywność pośred-s nia, negatywizm, podejrzliwość, uraza, poczucie winy. Kwestionariusz jest [ przeznaczony do badań młodzieży od 14. roku żyda i osób dorosłych. Wersja polska zawiera 110,100 lub 75 pytań z odpowiedziami na skali (tak, nie wiem,

[ nie), którym w zależności od charakteru odpowiedzi diagnostycznej przyznawane są punkty: 2,1,0 (zob. Wysocka 2007).

W ocenie agresji pomocne są techniki rejestrujące zachowanie - obserwacje kategoryzowane przy zastosowaniu scheduły obserwacyjnej, w których osoba diagnozująca zaznacza stopień nasilenia danego zachowania, typowego dla badanego zjawiska, po uprzednim wypisaniu najczęśdej występujących zachowań i reakcji. Przykładowe scheduły obserwacyjne znajdują się w pracy Z. Bartkowicza (1996). Zachowania agresywne nauczydel może zidentyfikować, przeprowadzając ankietę z rodzicami ucznia, z pytaniami dotyczącymi zachowań dziecka wskazujących na rodzaj agresji (słowna, fizyczna, emocjonalna, relacyjna). Przykładowe pytania adresowane do rodziców: „Czy dziecko wdaje się w bójki z rówieśnikami?. Czy swoim zachowaniem dezorganizuje