Zasady Wykładni Prawa L Morawski4

*■ ■ ■ Zasady wykładni prawa ■ ■ ~

jedynie, że do przekroczenia tej granicy niezbędne jest silne uzasadnienie aksjologiczne, odwołujące się przede wszystkim do wartości konstytucyjnych” (wyrok z 28 czerwca 2000 r., K 25/99, OTK 2000/5/141)^2S. W ten sam sposób wypowiada się SN, gdy stwierdza: „odstępstwo od jasnego i oczywistego sensu przepisu wyznaczonego jego jednoznacznym brzmieniem mogą uzasadniać tylko szczególnie istotne i doniosłe racje prawne, społeczne lub ekonomiczne, a jeśli takie nie zachodzą, to interpretator powinien oprzeć się na wykładni językowej” (uchwała SN z dnia 20 czerwca 2007 r., III CZP 50/2007, LEX nr 270437, Biul SN 2007/6, Pr. Bankowe 2007/12 i cyt. tam orzecznictwo; por. też uchwała NSA z dnia 30 marca 2009 r„ II FPS 7/08, LEX nr 485845, POP 2009/3). Jak przy tym trafnie zauważa SN odstępstwo od sensu językowego przepisu bez uzasadnionych powodów stanowi wykładnię contra legem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2008 r., II CSK 650/07, LEX nr 391825).

Bez ryzyka większego błędu można powiedzieć, że dyrektywy odstępstwa od sensu językowego są nieodzownym składnikiem praktycznie każdej rozwiniętej teorii wykładni, która jest akceptowana w orzecznictwie i powszechnie akceptowanym elementem charakterystycznej dla naszej kultury prawnej ius interpretandi. Dyrektywy takie znane są zresztą od starożytności. Powoływali się na nie prawnicy rzymscy, powszechnie akceptowane były one również w tradycji retorycznej. Cytują je wprost zarówno Cycero, jak i Kwintylian. Współcześnie, w krajach niemieckojęzycznych świadectwem ich akceptacji jest powszechnie uznawane w jurysprudencji niemieckiej odróżnienie wykładni w konwencjonalnym tego słowa znaczeniu rozumianej jako ustalanie znaczenia przepisu w granicach jego możliwego sensu językowego (Auslegung, Interpretation), od wykładni która wykracza poza możliwe granice językowe przepisu i tym sposobem zawiera w sobie elementy twórcze. Z tego też powodu ten ostatni typ wykładni zwykło się nazywać „rozwijaniem prawa” (Rechtsfortbildung). Jeśli przyjmiemy, że w prawie angielskim fundamentalne zasady wykładni są określone przez trzy następujące dyrektywy: the literał rule, the golden rule i the mischief rule, to powiedzieć można, że o ile pierwsza z tych dyrektyw stanowi nakaz interpretacji w granicach sensu językowego normy, o tyle

²⁵ Por. też w wyrok TK z 24.11.2003, K 26/03, OTK-A 2003/9/95 oraz T. Gizbert--Studnicki, Rozkład ciężaru argumentacji w dyskursie argumentacyjnym, [w:j Studia z filozofii prawa, red. J. Stelmach, Kraków 2003, s. 74-75.

m m m 84 ■ ■