Zasady Wykładni Prawa L Morawski2

Zasady wykładni prawa ■ m *

w tekście prawnym zostało napisane. W sytuacji zatem gdy sensu przepisu nie da się skorygować w dopuszczalny sposób (secundum legem) właściwym rozwiązaniem są inne środki instytucjonalne (na przykład uchylenie tekstu lub jego nowelizacja).

Ze swojej strony mam bardzo wiele wątpliwości, co do zasadności tego domniemania¹. Przeciwko przyjmowaniu tego domniemania można wysunąć przynajmniej następujące argumenty. Po pierwsze, jest ono sprzeczne z logika tworzenia prawa w demokratycznych społeczeństwach i stąd praktycznie nieznane ani w prawie wewnętrznym państw zachodnich ani w prawie europejskim. Po drugie, jest zwykłym pleonazmem, który powtarza powszechnie znane dyrektywy wykładni, takie na przykład jak to, że prawa nie wolno interpretować w sposób prowadzący do luk, czy sprzeczności, czy taki sposób, by fragment przepisu okazał się zbędny. Po trzecie, często pod jego przykrywką dochodzi do nieuprawnionego poprawiania tekstów prawnych zgodnie z wyobrażeniami interpretatora, o tym co jest racjonalne i wreszcie, stoi ono wyraźnie w sprzeczności z zasadami krytycznej analizy przepisów prawnych, które powinny być standardem w nowoczesnej jurysprudencji. Jeszcze raz chciałbym więc podkreślić, że wspomniane domniemanie jest praktycznie nieznane w innych krajach i co gorsza trudno jest je pogodzić z logiką tworzenia prawa w społeczeństwach demokratycznych. Tworzenie prawa stanowi bowiem bardzo często rezultat kompromisów, w których strony nie zawsze mogą wybrać rozwiązanie najbardziej koherentne, zgodne z dostępnymi faktami i z ich punktu widzenia najlepiej uzasadnione aksjologicznie i w tym sensie najbardziej racjonalne, ale po prostu są zmuszone wybrać takie rozwiązanie, na które inni będą gotowi wyrazić zgodę. Przyjęcie w tej sytuacji rozwiązania w przekonaniu sądu najbardziej racjonalnego mogłoby się okazać niezgodne z wypracowanym w toku postępowania prawodawczego kompromisem, a tym samym z taką właśnie, a nie inną wolą prawodawcy. Mam wrażenie, że w wielu wypadkach domniemanie racjonalności służy jednak sądom właśnie do tego, by zastępować wolę prawodawcy lub poprawiać prawo zgodnie ze swoimi wyobrażeniami na temat tego, co jest rozsądne i słuszne. Trudno jest na przykład zrozumieć, dlaczego TK uznaje, że interpretacja przepisów, która wyklucza dochodzenie na drodze sądowej roszczeń przez funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa

*■* 182 ■«

1

I.. Morawski, op. cit.