Zasady Wykładni Prawa L Morawski5

■ ■ Rozdział IX. Domniemania interpretacyjne ■ * *

i jest powszechnie akceptowana w państwach demokratycznych. Jak to dobitnie ujmuje R. Summers: wszelkie wątpliwości interpretacyjne muszą być rozstrzygane na rzecz obywatela i przeciw rządowi¹⁰. Warto wskazać, że nasz TK uznaje zasadę in dubio pro libertate za zasadę konstytucyjną (wyrok TK z dnia 27 czerwca 2008 r., K 52/07, OTK-A 2008/5/88, Dz.U.RP 2008/122). Reguła in dubio pro libertate znajduje swoje rozwinięcie winnej dyrektywie wykładni, która zabrania wykładni rozszerzającej oraz stosowania analogii w przypadku obowiązków obywateli oraz zezwala na wykładnię rozszerzającą oraz analogię w odniesieniu do ich praw i wolności (por. rozdz. X). Reguła in dubio pro libertate, jak o tym świadczy najnowsze orzecznictwo, jest coraz częściej stosowana przez nasze sądy^{1 2}. Na tą zasadę powołuje się na przykład SN w postanowieniu z 11 października 1995 r. (I PRN 28/95, OSNAP 1996/11/163) wskazując, iż jedynie szczególne względy mogą uzasadniać ograniczenie podstawowych praw i wolności obywatelskich, a tym samym odejście od fundamentalnej dla naszego porządku prawnego zasady in dubio pro libertate. W wyroku z 28 stycznia 2003 r. (K 2/02, OTK-A 2003/1/4) TK wskazuje, że fundamentalna dla społeczeństw demokratycznych zasada wolności gospodarczej powinna być interpretowana w duchu zasady in dubio pro libertate. W gruncie rzeczy do tej reguły odwołuje się również TK, gdy stwierdza: „należy zauważyć, że w sytuacjach wątpliwych zgodnie z tradycjami europejskiej kultury prawnej - należy stosować wykładnię korzystniejszą dla zobowiązanego (favor debitioris). Tylko taka wykładnia może - w okresie przemian - służyć budowie społeczeństwa obywatelskiego” (orzeczenie TK z 19 listopada 1994 r., K 7/95, OTK 1996/49)¹². W podobnym duchu wypowiada się TK zastanawiając się nad interpretacją pojęcia „sąd”: „przyjęta w orzecznictwie TK dyrektywa wykładni, zgodnie z którą wątpliwości

185 •*»

1

¹⁰    R. Summers, Interpreting Statutes..., s. 448. Podobnie uważa u nas B. Brzeziński, por, Szkice z wykładni prawa podatkowego, Gdańsk 2002, s. 10. Interesującym przykładem zastosowania tej reguły jest nakaz rozstrzygania wszelkich wątpliwości interpretacyjnych w sporach między rządem i Indianami na rzecz tych ostatnich (A. Scalia, A Mauer of Interpreta-ńon. Federal Courts and the Law, Princeton 1998, s. 27).

2

   Por. na przykład wyrok !K z 28.05.2003, K 44/02, OTK-A 2003/5/44; postanowienie TK z 28.01.2004, Tw 74/02, OTK-B 2004/1/2; wyrok TK z 13.06.2004, K 22/03, OTK-A 2004/3/20.

¹²    Cyt. za L. Leszczyński, Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa, Zakamycze 2001, s. 223.