74446 Zasady Wykładni Prawa L Morawski1

Rozdział IX. Domniemania interpretacyjne

który tworzy przepisy w sposób sensowny, racjonalny i celowy, znając cały system prawny i nadając poszczególnym słowom i zwrotom zawsze takie same znaczenie, nie zamieszczając jednocześnie zbędnych sformułowań”.

Z domniemania racjonalności orzecznictwo i doktryna wyprowadzają cały szereg bardziej szczegółowych reguł, takich jak domniemanie, że prawodawca nie stanowi norm sprzecznych, norm zawierających luki lub zbędnych, dąży do społecznie aprobowanych celów, liczy się z konsekwencjami empirycznymi podejmowanych decyzji. Instruktywnym przykładem argumentacji z domniemania racjonalności może być na przykład wyrok TK z 10 listopada 1998 r. (K 39/97, OTK 1998/6/99), w którym to wyroku Trybunał dowodzi, że nie można przyjąć takiej interpretacji art. 62 ust. 2 Konstytucji¹, iż przewidziane w nim ograniczenia odnoszą się wyłącznie do czynnego, a nie biernego prawa wyborczego, ponieważ wówczas „trzeba byłoby wbrew koniecznemu założeniu racjonalnego prawodawcy stwierdzić, że ubiegać się o urząd Prezydenta może osoba ubezwłasnowolniona lub pozbawiona praw publicznych albo wyborczych”. W wyroku z 2 października 1998 r. (1 SA/Gd 2033/96, LEK nr 36084) z kolei NSA wywodzi, iż nie można interpretować zawartego w art. 21 ust. 1 pkt 32 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zwrotu „przychody uzyskane ze sprzedaży gruntów są wolne od podatku dochodowego w części wydatkowanej m.in. na nabycie {...] innego budynku bądź jego części, lokalu mieszkalnego lub gruntu” w taki sposób, iżby użyty w tym artykule wyraz „inny” odnosił się wyłącznie do budynków, a nie lokali i gruntów, ponieważ trudno jest pogodzić z założeniem racjonalności prawodawcy taką regulację, w której, gdy ktoś odkupuje uprzednio sprzedany przez siebie budynek, to płaci podatek, natomiast gdy odkupuje uprzednio sprzedany przez siebie lokal łub grunt, to go nie płaci.

Podkreślić jednak należy, że domniemanie racjonalności jest domniemaniem wzruszalnym (tak na przykład SN w uchwale z 29 października 2004 r., I KZP 24/04, OSNKW 2004/10/92; por. też uehw. SN z 6 marca 2003 r., III PZP 1//03, OSNP 2003/21/512) i w żadnym przypadku nie może ono uzasadniać prób „naprawiania” tekstów prawnych pod przykrywką argumentu, że racjonalny prawodawca nie mógł chcieć tego, co

181 ***

1

Art. 62. [...] 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.