Zatrunienie pracownicze i niepracownicze (4)

[ I SFJDGCK1 UNICDCRSyTCT TRZ0CI0GO CJDI6KU

ROZDZIAŁ I. STOSUNEK PRACY

1. Czym jest stosunek pracy?

Stosunek pracy to jedna z najpowszechniejszych i najczęściej spotykanych form zatrudnienia. W stosunku pracy występują zawsze dwa podmioty - pracownik i pracodawca. Pracodawcami mogą być osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne (nawet nieposiadąjące osobowości prawnej), o ile zatrudniają pracowników.

Pracownikiem jest natomiast osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat, zatrudniona na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru bądź spółdzielczej umowy o pracę. Nie ma przeszkód, aby pracownikiem została osoba o ograniczonej zdolności do czynności prawnych, tzn. pełnoletnia i częściowo ubezwłasnowolniona. Osoba taka do zawarcia umowy o pracę nie potrzebuje zgody przedstawiciela ustawowego, może samodzielnie podejmować czynności związane z zatrudnieniem. Gdyby jednak okazało się, że stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, jej przedstawiciel ustawowy, po uprzednim uzyskaniu zezwolenia sądu, może rozwiązać umowę o pracę. W pewnych sytuacjach, określonych szczegółowo w przepisach prawa pracy, możliwe jest również zatrudnianie osób pomiędzy 16 a 18 rokiem życia, jednakże wówczas będziemy mieć do czynienia z pracownikami młodocianymi, do których stosuje się odmienne, złagodzone zasady dotyczące zatrudnienia.

Zawierając umowę o pracę pracownik zobowiązuje się, że:

• będzie wykonywał pracę określonego rodzaju na rzecz określonego pracodawcy,

• pracę tę będzie wykonywał pod jego kierownictwem,

• świadczenie pracy będzie odbywało się w czasie wyznaczonym przez pracodawcę i w określonym przez niego miejscu.

Nawiązanie stosunku pracy następuje poprzez zawarcie umowy o pracę pomiędzy pracodawcą a przyszłym pracownikiem.

Warto wiedzieć: Umowa o pracę powinna zostać zawarta na piśmie. Jeżeli jednak nie doszło do pisemnego zawarcia umowy, to i tak jest ona skuteczna, a na pracodawcy spoczywa obowiązek potwierdzenia jej na piśmie najpóźniej w dniu rozpoczęcia wykonywania pracy. Jeżeli tego nie zrobi, naraża się na odpowiedzialność za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Ważne! Jeśli w umowie o pracę nie określono jej rodzaju, wówczas przyjmuje się, źe strony zawarły umowę na czas nieokreślony.

2. Rodzaje umów o pracę 2.1. Umowy bezterminowe

Jedyną bezterminową umową o pracę jest umowa na czas nieokreślony - najkorzystniejsza z punktu widzenia pracownika forma zatrudnienia. Może zostać rozwiązana za wypowiedzeniem, którego długość jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy.

[ J SfpeCKI UNia)t-RSVTGT TRZ0CI6GO CUI6KU

OKRES ZATRUDNIENIA	DŁUGOŚĆ OKRESU WYPOWIEDZENIA
do 6 miesięcy	2 tygodnie
co najmniej 6 miesięcy	1 miesiąc
co najmniej 3 lata	3 miesiące

Wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony zawsze musi precyzyjnie określać przyczynę rozwiązania stosunku pracy. Oczywiście umowę taką zawsze można rozwiązać za porozumieniem stron jak i bez wypowiedzenia; może ona również wygasnąć.

2.2. Umowy terminowe

Umowy terminowe rozwiązują się z upływem określonego w nich czasu lub wykonania pracy, bez konieczności składania oświadczeń przez pracownika lub pracodawcę. Tego rodzaju umowy zapewniają pracownikowi ograniczoną ochronę w porównaniu z tą, do jakiej ma prawo w przypadku umowy na czas nieokreślony, ponieważ w sytuacji ich wypowiedzenia z naruszeniem przepisów, pracownikowi przysługuje wyłącznie roszczenie o odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać - nie więcej jednak niż za 3 miesiące. Sąd może orzec o bezskuteczności wypowiedzenia lub o przywróceniu do pracy wyłącznie odnośnie do pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego.

Terminowa umowa o pracę może być, po zaistnieniu odpowiednich przesłanek, rozwiązana bez wypowiedzenia. Również w tej sytuacji pracownikowi przysługuje ograniczona możliwość obrony w porównaniu z umową na czas nieokreślony. Może on domagać się jedynie odszkodowania w sytuacji, gdy upłynął już termin, do którego umowa miała trwać, albo też przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres do upływu tego terminu. Odszkodowanie takie przysługuje za czas, do którego umowa o pracę miała trwać, nie więcej jednak niż za 3 miesiące.

2.2.1. Umowa o pracę na okres próbny

Umowa o pracę na okres próbny jest dosyć krótkotrwałą formą zatrudnienia, zwykle poprzedza zawarcie umowy o pracę na czas określony lub na czas nieokreślony. Jak sama nazwa wskazuje, zawiera się ją w celu sprawdzenia przydatności pracownika do zatrudnienia na danym stanowisku. Można ją podpisać na maksymalnie 3 miesiące. Dopuszczalne jest wcześniejsze rozwiązanie, przy czym długość okresu wypowiedzenia jest uzależniona od czasu, na który umowa była zawarta.

OKRES ZATRUDNIENIA	DŁUGOŚĆ OKRESU WYPOWIEDZENIA
do 2 tygodni	3 dni
powyżej 2 tygodni	1 tydzień
3 miesiące	2 tygodnie

Oczywiście umowa taka, jak każda umowa terminowa, może się również zakończyć wraz z upływem terminu, na który została zawarta, poprzez porozumienie o rozwiąza-