DSC05087

WII w sil i*

zainteresowania dziełem I iyc/u u Rosji, która przebywała okres wzmożonego rozwoju kulturalnego, co m.in. znała-/lo swój wyra/ v\ zainteresowaniu kulturą polska i językiem polskim. Ostatnie badania wykazały, że istnieją trzy odpis) staroruskiego przekładu, pochodzące z przełomu XVII i W III w (zachowały się w Moskwie i w St. Petersburgu); natomiast staroniskiego oryginału przekładu z końca XXII w., najprawdopodobniej / 1678 r. dotąd nie odnaleziono. .Anonimowy tłumacz, prawdopodobnie narodowości ukraińskiej, posługiwał się językiem ccrkiewnoslo-wianskim. wykazującym naleciałości mowy potocznej oraz domieszkę polonizmów. ukrainizmów i latynizmów. Analiza tekstu wskazuje na to, że odpisy zostały wykonane w Moskwie na użytek zapewne ówczesnych tzw. „okcy-denudistów". skoro posiadaczem jednego z nich był ks. Wasilij Golicyn. Inspiratorem przekładu mógł być sam car Fiodor. znając)' zarówno polską literaturę jak i polski język, uczeń i wychowanek Symcona Potockiego.

Zainteresowanie dziełem Frycza tłumaczyć można tym, że w XVII w. Polska, najbliższy sąsiad Rosji, była wówczas pomostem pomiędzy jej rodzimą kulturą a tym wszystkim. co się działo na Zachodzie. Okres wzmożonych wpływów przenikających z Polski do Rosji, często poprzez Kijów, przypadł na czas zastoju i regresu kultury polskiej mc też dziwnego, żc zwrócono uwagę na to, co było najcenniejsze w dorobku minionego okresu. Owocem tych zainteresowań był właśnie przekład rosyjski O poprawie, dokonany obok tłumaczeń dzieł Macieja Stryjkowskiego. Marcina Bielskiego i Piotra Skargi.

Nadeszła epoka, w której nie trzeba już było ani bronić Frycza, ani go odkrywać, gdyż poniewczasie okazało się, że jedynym sposobem ocalenia państwa była gruntow na

jego reforma, wiążąca jak ongi*. chciał fryc/ problemy polityczne ze społecznymi. W ten sposób autor O poprawie zaczął /. wolna urastać do roli głównego diagnosty scho rżeń, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej, a równocześnie zaczynał być zaliczany do rzędu pisarzy, których poglądy służyć miały coraz bardziej koniecznemu „pokrzepianiu serc” Pojawiać sie wiec /ac/cły liczne roz ważania na jego temat, a ich szereg otwiera filozof i prezes Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych Józef Kalasanty Szaniawski, który wydał w Warszawie w 1H1 r rozprawą pod długim, ale za to wyczerpującym tytułem O An drzeju Fryczu Modrzewskim, pisarzu dzieła w szesnastym wieku wydanego „O poprawie Rzeczypospolitej . rzecz czytana na obchodowym zgromadzeniu Uniwersytetu Królewsko-Warszawskiego dnia 30 lipca roku 1819 Odtąd, poczynając od Wiadomości historyczno-krytycznych do dziejów literatury polskiej Józefa Maksymiliana Ossolińskiego (Kraków 1852) poprzez prace, jakie wydawał li. Dylewski, L. Otto, Stanisław Tarnowski i wielu innych az do pracy Stanisława Kota Andrzej Frycz z Modrzew a o wychowaniu i szkole (Na tle ówczesnej literatury' pedagogiczne!) (Lwów 1910), każdy niemal polski autor uważał za swój obowiązek przypomnieć postać i fntaośi ..wolborskic-go wójta”. Wydano też kilkakrotnie jego dzieła: w 1854 r. w Przemyślu nakładem Kazimierza Józefa Turowskiego, potem (bez daty) w lwowskiej Bibliotece Mrówki, a wreszcie - w wyborze - w Warszawskiej Bibliotece Klasyków Polskich Edwarda Wcndego w 1914 r.; we wszystkich tych wydaniach opuszczono jednak za przykładem tłumaczenia z 1577 r. księgę O Kościele.

W okresie międzywojennym pojawiało się wiele książek i rozpraw na temat Frycza, a na ich czoło wysuwa się