DSCN9346

520 MAŁGORZATA MOGIELNICKA

Opierając się na tych danych wykonano w Worytach w ciągu dziewięciu dni 36 naczyń, stosując przy tym takie udogodnienia, jak używanie podstawek, przechowywanie w wilgotnym środowisku gliny przygotowanej do lepienia ilp.¹⁸. Wykonywano, niezależnie od zastosowanej techniki, naczynia małych rozmiarów (ryc. 1 a-e.). Wylepienie egzemplarza dużych lub średnich rozmiarów okazało się przedsięwzięciem zbyt trudnym dla osoby bez dłuższego przygotowania. Przeciętnie jednorazowo w ciągu 5—6 godzin wykonywano około trzech naczyń w stanie surowym, czyli bez dokładnej obróbki powierzchni (wygładzanie, ornamentowanie). Czas potrzebny na wylepienie naczynia wygniatanego z jednego kawałka gliny (czerpak, kubek, amfora) wynosił od 0,5 do 1,5 godz., a wykonanie naczynia techniką wygniatania z wałków trwało do kilku godzin.

Techniką wygniatania z jednego kawałka gliny ¹• wykonano 23 naczynia (Tab. I). W pierwszej fazie z otoczonej w dłoniach bryłki gliny wygniatano formę odwTóconego ściętego stożka o grubych ściankach. Następnie, zależnie od zaplanowanej formy naczynia, rozchylenie ścianek pozostawiano lub likwidowano je przez ²

Tabela I

Naczynia wy lepione z poszczególnych glm różnymi technikami i wypalone w rozmaitych wariantach

Techniki Wariant wypału i rodzaje glin ' - ^			Naczynia wygniatane z jednego kawałka gliny	Naczynia wygniatane i wałków pierścieniowych	Naczynia zlepiane z części
ognisko 1	glina I	z domieszka	nr 3. 7. 23		nr 14
	glina 3 A	bez domieszki	nr 29, 30
		z domieszką	nr 26	nr 25
	glina 3 B	bez domieszki		nr 32
		z domieszką		nr 19
ognisko 2	glina 1	bez domieszki	nr 34
		z domieszką	nr 8. 9. 17	nr 22
	glina 3 A	bez domieszki	nr 28
		z domieszka	nr 26
	glina 3 B	bez domieszki	nr 33
		z domieszką	nr 21
ognisko 3	glina 1	z domieszką	nr 3. II. 13. 16
	glina 3 B	bez domieszki	nr 31
		z domieszką		nr 20
piec jaskiniowy	glina 1	bez domieszki		nr 35
		z domieszką	nr 10. 12	nr 4, 6	nr 13
	glina 3 A	bez domieszki		nr 27
		z domieszką		nr 24
	glina 3 B	bez domieszki	nr 1 .....
		z domieszką		nr 18
piec elektryczny	glina 1	bez domieszki	nr 37
		i domieszką		nr 38
	glina 3 A	bez domieszki	nr 39
		z domieszką		nr 40
	glina 3 B	z domieszką	nr 41

EKSPERYMENTALNY WYRÓB CERAMIKI

Fot S. Blniewski

Ryc. 2. Nakładanie od wewnątrz pierwszego wałka gliny na zaczątek dna miski zgniatanie gliny w ściance ruchem poziomym, ściskanie dłonią przy zmniejszaniu obwodu naczynia lub nacisk zachylający ścianki. Ostateczny kształt nadawano przez modelowanie⁵⁰ mokrymi palcami, polegające rft delikatnym przesuwaniu masy w ściance naczynia przez odpowiedni, nie za silny nacisk. Przy modelowaniu wydętości brzuśca stosowano nacisk od wewnątrz naczynia przy przesuwaniu palców w poprzek ścianki ruchem dookolnym (druga ręka podtrzymywała ściankę od zewnątrz). Przy wyciąganiu naczynia w górę stosowano nacisk od wewnątrz i zewnątrz (dwoma palcami) wzdłuż ścianek z dołu do góry. Wylew modelowano przez przesuwanie dookolne dwóch palców, obejmujących krawędź naczynia z obu stron.

Zaobserwowano, iż gdy podczas modelowania palce są zbyt mokre glina staje się za miękka i plastyczna i nie zachowuje nadawanej formy. Zbyt silny nacisk powoduje, poza pękaniem i rozchodzeniem się gliny w palcach, także powstawanie ścianek o bardzo nierównej grubości. Nie udało się uzyskać naczyń o ścian- ¹

1

o Modelowanie występuje u Indian Szipibo, gdzie wygładzanie tykwą wnętrza Jest właściwym formowaniem A. Kowalska, Ceramika .... s. 145 i n. i w Kolumbii, gdzie brzusiec kształtuje się przez gładzenie ręką od wewnątrz oraz zwęża się naczynie ku otworowi przez ściskanie dłońmi A. Kowalska. Kreoleka .... s. 84. W. Hołubowicz, Gamcarttwo.... <19S0). s. 150, i n., podaje, te przy technice wygniatania otrzymuje się mmej lub bardziej lejkowatą formę, z którym to rozszerzaniem walczono przez poziome zgniatanie ścianek; dodatkowe wybrzuszenie uzyskiwano przez ślizgowy nacisk ręki od wewnątrz naczynia na ściankę; w wrypodku mis, lejkowate poszerzenie pomagało w otrzymaniu ostatecznej formy i byk> tylko wykończane przez gładzenie.

2

Porównaj na prryklad A. Kowalska, Ceramika s. 144; W. Holubowlcz, Garncar ttwo.... <1SS0), s. 51 1 n.; B. Buczek, Osada .... s. l«.

>• W. Holubowlcz, Garncarstwo.... (1950). s. 131 1 n.; Porównaj także przyp. 17.