Image
40 djvu

131 -

, walną radą sprawowali rządy. Do tak utworzonego związku przystępował nieraz król i urzędnicy państwowi.

Konfederacye kapturowe powtarzały się podczas każdego bezkrólewia, począwszy od wygaśnięcia Jagiellonów; kończyły z chwilą koronacyi i objęcia rządów przez nowego władcę. Inne zawiązywano dla przeprowadzenia określonych zmian w państwie. Zdarzało się, że przeciwko jednej powstawała druga konfederacya o wręcz odrębnych dążeniach, przychodziło wtedy między nimi do walki; zwycięzca przemocą przeprowadzał swoją wolę. Zwykle najbliższy sejm zatwierdzał uchwały zwycięskiej konfederacyi, nadając jej przez to znaczenie prawowitej władzy ustawodawczej. W razie gdy konfederacya zwracała się przeciwko rządowi, sejm winien był ukarać jej członków, lecz poprzestawał zwykle na uspokojeniu rozruchów i ogłoszeniu amnestyi. Podobne sejmy nosiły nazwę pacyfikacyj-nych.

Uchwały konfederacyi zapadały większością głosów; nie obowiązywały tutaj zgubne zasady jednomyślności ani „liberum veto”. Dlatego, jeżeli na sejmie zwyczajnym chciano koniecznie przeprowadzić pewne wnioski, zbierano go pod węzłem konfederacyi, zabezpieczając tern samem od zerwania. Takim np. był sejm czteroletni; gdyby nie powyższa przezorność, mniejszość, przeciwna wszelkim zmianom, unicestwiłaby obrady na samym początku, nie dopuszczając do podważenia zbutwiałego gmachu przesądów i przywilejów szlacheckich.

Ważniejsze konfederacye w dziejach naszych są: tyszowiecka, zawiązana za panowania Jana Kazimierza przeciwko Szwedom, w obronie zagro-