145
tylko, że rząd obowiązuje się czuwać nad umowami zawartemi między chłopem a panem. Wszelkie umowy mieć będą dla stron obu moc obowiązującą; dziedzice nie mają prawa zmieniać ich samowolnie, chłopi nie mogą wyłamywać się z pod przyjętych obowiązków.
Władzę prawodawczą w Rzeczypospolitej piastować miał sejm, podzielony na dwie izby: senatorską i poselską. Do pierwszej wchodzili biskupi, wojewodowie, kasztelanowie i ministrowie; w drugiej zasiadali przedstawiciele szlachty i pełnomocnicy miast, ostatni bez prawa głosu przy stanowieniu uchwał Nader ważnem było zastrzeżenie, że posłowie odtąd uważani być mają za przedstawicieli narodu, nie zaś tylko swojej ziemi i sejmiku, że powołani są do obradowania w sprawach całego państwa, że pełnomocnictwa wyborców nie mogą krępować w niczem ich działalności. Uchwala ta zmieniała charakter sejmu polskiego, który staje się ciałem parlamentafnem w nowożytnem tego słowa znaczeniu, z zastrzeżeniem, że tylko szlachta wysyłała doń posłów z pełnemi prawami. Wszelkie sprawy miała rozstrzygać większość, znoszono jednomyślność (liberum veto) i konfederacye. Uchwalono, że oprócz sejmów zwyczajnych, zwoływanych co dwa lata, zbierać się ma co ćwierć wieku sejm nadzwyczajny dla rewizyi i poprawy zasadniczych podstaw konstytucyi państwowej. Sejm nadto ma być zawsze gotowy, to znaczy, że posłowie nie tracą swych godności z chwilą ukończenia obrad sejmowych, ale zatrzymują na całe dwule-cie i zebrać się mogą w każdej chwili w razie nagłej potrzeby lub niebezpieczeństwa, grożącego krajowi.
10
Dzieje ustroju Polski*